Το άρθρο αυτό, που μεταφράστηκε στα ελληνικά, φιλοξενήθηκε στην σελίδα “Love and Rage Media” στις 6 Μάη του 2020
Πως οι Mohawks ανταποκρίθηκαν στις ιστορικές επιδημίες
από τον Doug George-Kanentiio*
Καθώς μεγάλωνα στην Mohawk περιοχή Akwesasne υπήρχαν κοινωνικές συνήθειες που αντικατόπτριζαν μια ιστορική απάντηση στις καταστροφικές μεταδοτικές ασθένειες που κόντεψαν να εξαλείψουν τους προγόνους μας.
Ξεκινώντας από τις αρχές του 17ου αιώνα, ασθένειες όπως η ευλογιά και η γρίπη έπληξαν σκληρά τους Iroguois. Όπως και με τα ιθαγενικά έθνη κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού, οι μεταδοτικοί ιοί της Ευρώπης προκάλεσαν τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις είχαν προσπαθήσει, μάταια, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1500 να ιδρύσουν οικισμούς στις ανατολικές ακτές της Βόρειας Αμερικής, μόνο για να συναντήσουν την αντίσταση των ιθαγενικών εθνών σε μια περιοχή, που θεωρείται οτι είναι εκτεταμένα κατοικημένη. Μετά τις πρώτες δεκαετίες του επόμενου αιώνα, όταν οι μεγάλες επιδημίες έφεραν τον θάνατο στη μεγάλη πλειοψηφία των ιθαγενών, οι Ευρωπαίοι μπόρεσαν να ιδρύσουν τους οικισμούς τους. Αυτή η τάση συνεχίστηκε για τα επόμενα 400 χρόνια και ήταν ο μεγαλύτερος παράγοντας στο να επιτρέψει στους άποικους να αναλάβουν τον φυσικό έλεγχο της ηπείρου από τους αυτόχθονες κατοίκους της.
Δεν ήταν η ευρωπαϊκή τεχνολογία, θεολογία ή εθνική βούληση, ούτε τα όπλα ή η στρατιωτική δύναμη, αλλά αυτοί οι τύποι ιών κατά των οποίων οι ιθαγενείς, συμπεριλαμβανομένων και των προγόνων μας Mohawk, δεν είχαν φυσική ανοσία. Tο να είσαι μια κοινωνία στην οποία η σωματική επαφή ήταν μια σταθερά, δεδομένου οτι τα μακρά κοινοτικά σπίτια και τα τελετουργικά και τα έθιμα που έδιναν έμφαση στις κοινωνικές δραστηριότητες, όπως ο χορός, η μουσική, η διανομή του φαγητού και η συλλογική εργασία έπρεπε να προσαρμοστούν σε συμπεριφορές που είχαν ως στόχο τη μείωση της επαφής, είχε σκληρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις στους Mohawks.
Αυτό αντικατοπτρίστηκε στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ανταποκρίθηκαν σε άλλους, ο οποίος ως παιδί που τον παρατηρούσα ήταν αποκομμένος και προσεκτικός. Στο Akwesasne η τελευταία επιδημία έλαβε χώρα στα τέλη του 1890, όταν ένα ξέσπασμα χολέρας σκότωσε εκατοντάδες. Μελετούσα δεδομένα απογραφής και σημείωσα πως στο μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1800 ο πληθυσμός του Akwesasne παρέμεινε αρκετά σταθερός, λίγο παραπάνω από 3000. Δεν αυξήθηκε με κανένα μεγάλο ρυθμό, παρά μόνο μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που σημειώθηκε αξιοσημείωτη αύξηση στο ποσοστό γεννήσεων και μείωση της θνησιμότητας. Ο σημερινός πληθυσμός στην περιοχή είναι πάνω από 15.000 και θα διπλασιαστεί μέσα στην επόμενη γενιά.
Αυτό το ποσοστό ανάκαμψης είναι αξιοσημείωτο και έχει πολλούς παράγοντες, αλλά το πιο σημαντικό ήταν η ικανότητα των Mohawk να αναπτύξουν επιτέλους μερική ανοσία απέναντι σε εκείνες τις ασθένειες που τους είχαν σχεδόν εξαφανίσει. Ακόμα, υπήρχαν εκείνες οι οικογενειακές και προσωπικές συνήθειες που ήταν περίεργες και θεωρούνταν από τους μη-αυτόχθονες γείτονές μας ως αντικοινωνικές. Για παράδειγμα, οι πρόγονοί μας Mohawk δεν αγκαλιάζονταν μεταξύ τους. Δεν ήθελαν να αγγιχτούν και είχαν μια έντονη, εχθρική αντίδραση απέναντι σε εκείνους που προσπαθούσαν να μας αγκαλιάσουν. Απέφευγαν την επαφή με τα μάτια, δίσταζαν να κάνουν χειραψίες, έτρεχαν μακριά από άλλο άτομο, κρατούσαν με σχολαστικό τρόπο καθαρά τα σπίτια και θεωρούνταν πολύ ντροπαλοί μεταξύ των ξένων.
Ρώτησα τον αείμνηστο Salli Benedict, τον πιο πεπειραμένο ιστορικό του Akwesasne, το γιατί. Είπε οτι ήταν απάντηση σε ασθένειες, όπως η ευλογιά, η ιλαρά, η χολέρα, ο τύφος και η γρίπη. Οι άνθρωποι έμαθαν, ως ζήτημα επιβίωσης, να διατηρούν την απόστασή τους και να απέχουν από την επαφή. Όσοι δεν κατάλαβαν το γιατί, θεώρησαν την συμπεριφορά μας ως παράξενη και την καταδίκασαν ως τέτοια, αλλά ήταν μια λογική απάντηση απέναντι στη μόλυνση.
Κοίταξα περαιτέρω πώς οι ιοί άλλαξαν τους Iroquois. Σε μια διδακτορική διατριβή που γράφτηκε για το κρατικό πανεπιστήμιο της Pennsylvania το 2008 από τον Eric E. Jones, σύντομα γιατρός ανθρωπολογίας, συνοψίστηκε η έρευνα που έγινε από μελετητές που ερευνούσαν τον πληθυσμό των Iroquois από την “προ-επαφή” μέχρι τον 19ο αιώνα. Το δοκίμιό του έχει τίτλο “Ιστορία πληθυσμού Iroquois και οικολογία οικισμού 1550- 1700”. Τα συμπεράσματά του επιβεβαιώνουν τις προφορικές παραδόσεις των Mohawks.
Ο Dr. Jones βάσισε την ανάλυσή του στα φυσικά απομεινάρια των μακρών κοινοτικών σπιτιών και στον αριθμό των οικογενειών που ζούσαν σε κάθε ένα από αυτά τα επιμήκη κτίρια, μερικά από τα οποία είχαν μήκος πάνω από 100 μέτρα. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Mohawks αριθμούσαν 8.025 άτομα στις κοινότητές τους στο κεντρικό κράτος της Νέας Υόρκης. Υπολόγισε εκείνους τους Mohawks που ζούσαν κατά μήκος του ποταμού St. Lawrence ή της περιοχής της λίμνης Champlain. Ο Dr. Jones τοποθέτησε ολόκληρο τον πληθυσμό της συνομοσπονδίας των Iroquois σε μια κορυφή των 22.000 ατόμων.
Μέχρι το 1660 οι Mohawks είχαν χάσει πάνω από το 78% του πληθυσμού και είχαν μειωθεί σε 1.140. Η εξαφάνιση ήταν επικείμενη.
Πώς επέζησαν οι Mohawks; Οι Mohawks ξεκίνησαν μια επιθετική εκστρατεία μετανάστευσης για να φέρουν άλλους ιθαγενείς στην επικράτειά μας και να αντικαταστήσουν εκείνους που είχαν πεθάνει. Οι Mohawks διέθεσαν γη στους πρόσφυγες. Αναδιοργάνωσαν τις οικονομικές τους πολιτικές για να εξασφαλίσουν τη ροή εμπορευμάτων σε όλη την επικράτεια των Iroquois και υιοθέτησαν, εν μέρει, τα έθιμα των μεταναστών για να κάνουν ευκολότερη τη μετάβαση. Δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στη διπλωματία για τη μείωση των διεθνών εντάσεων, ενώ τα εδάφη της κοιλάδας Mohawk έμειναν πίσω για την αποκατάσταση των κοινοτήτων μακριά από τις περιοχές της νόσου, με αποτέλεσμα την δημιουργία των σημερινών εδαφών Kahnawake, Kanesatake και Akwesasne.
Κάθε έθνος που χάνει τα 3/4 του λαού του είναι βέβαιο ότι θα βιώσει βαθύ ψυχολογικό, σωματικό και κοινωνικό άγχος. Η απάντηση των Mohawk δεν ήταν να στραφούν προς τα μέσα, αλλά να επιτεθούν στην ασθένεια με την επέκταση των προσεγγίσεών τους και με το να γίνουν πιο περιεκτικοί. Όσον αφορά τον κορονοϊό, αυτές οι πληροφορίες μπορεί να έχουν αξία στο στάδιο της ανάκαμψης, όσο ο κόσμος αναδύεται από αυτήν την τρέχουσα πανδημία.
*Ο Doug George-Kanentiio, Akwesasne Mohawk, είναι αντιπρόεδρος του “Hiawatha Institute for Indigenous Knowledge”. Έχει υπηρετήσει ως διαχειριστής στο “National Museum of the American Indian”, είναι πρώην διαπραγματευτής αξιώσεων γης για το έθνος Mohawk και είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και άρθρων για τους Mohawk.