Σαν σήμερα, πριν 150 χρόνια, ξεκινάει η εξέγερση, η οποία θα δώσει τη θέση της μια εβδομάδα αργότερα στην Παρισινή Κομμούνα: μια προλεταριακή, αμεσο-δημοκρατική και κοινωνική επανάσταση.
Στις 18 Μαρτίου του 1871, ο Adolphe Thiers (Θιέρσος) στέλνει τον γαλλικό στρατό στις περιοχές της Μονμάρτης και του Μενιλμοντά με σκοπό τη διασφάλιση των όπλων (κανονιών), υπό το φόβο απαλλοτρίωσης τους από τα λαϊκά στρώματα και τους εργάτες. Οι τελευταίοι, με πρωτοστάτριες πολλές γυναίκες και μαζί με ένα μεγάλο μέρος της πολιτοφυλακής, αρνούνται να παραδώσουν τα όπλα και σκορπίζουν αυθόρμητα στις πλαγιές της Μονμάρτης και σε άλλα σημεία του Παρισιού, αντιτασσόμενοι στις διαταγές της κυβέρνησης, η οποία αναγκάζεται να καταφύγει στα ανάκτορα των Βερσαλλιών. Έχει σημάνει η αρχή της Παρισινής Κομμούνας.
Υπό το βάρος της συνθηκολόγησης μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της Γαλλίας και της Πρωσίας με δυσβάσταχτους για τον γαλλικό λαό όρους, αλλά και το γενικότερο καθεστώς φτωχοποίησης και εξαθλίωσης των κατώτερων τάξεων, οι Παριζιάνοι προλετάριοι ξεσηκώνονται και στις 26 Μαρτίου του 1871 προχωράνε στην εκλογή μιας επαναστατικής κυβέρνησης με το όνομα Κομμούνα του Παρισιού και καταλαμβάνουν το δημαρχείο. Παρόμοιες προσπάθειες για εξάπλωση της επαναστατικής δράσης υπήρξαν και σε άλλες γαλλικές πόλεις, όπως στη Μασσαλία, τη Λυών, το Σεντ-Ετιέν, τη Τουλούζη κ.α. που ωστόσο πολύ σύντομα δέχθηκαν την καταστολή. Στο Παρίσι, μπροστά σε αυτό το μαζικό εγχείρημα αυτοοργάνωσης των προλετάριων, το κράτος των Βερσαλλιών ανασυντάχθηκε και εξαπέλυσε την επίθεσή του ήδη από τις 2 Απριλίου 1871.
Στο επαναστατικό πείραμα της Παρισινή Κομμούνας, αναμείχθηκαν κι έδρασαν πολλές οργανώσεις και αγωνιστές διάφορων επαναστατικών ρευμάτων της εποχής, όπως μαρξιστές, σοσιαλιστές, μπλανκιστές, προυντονικοί, μπακουνιστές και άλλοι αναρχικοί, καθώς και άλλες σημαντικές φιγούρες του επαναστατικού κινήματος, όπως αυτή της αναρχικής εκπαιδευτικού Louise Michel, του αναρχικού γεωγράφου Élisée Reclus και της πρωτοπόρας για την εποχή γυναίκας μαθηματικού Sofya Kovalevskaya και της αδερφή της Anna.
Στις μόλις 72 μέρες διάρκειας της Παρισινής Κομμούνας (18 Μαρτίου-28 Μαΐου), οι εξεγερμένοι προλετάριοι κατάφεραν να προτάξουν ένα οριζόντιο μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας με βάση την ισότητα, την άμεση δημοκρατία και την (οικονομική) ελευθερία. Σημειώθηκαν ρηξικέλευθες αλλαγές και σημαντική πρόοδος σε πολιτικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο, στον καθημερινό τρόπο ζωής κτλ. Μεταξύ άλλων, το συμβούλιο της Κομμούνας θα αποφασίσει τα εξής κοινωνικά μέτρα: τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, την παραχώρηση εγκαταλελειμμένων επιχειρήσεων από τους ιδιοκτήτες τους προς αυτοδιαχείριση από εργατικούς συνεταιρισμούς, την κατάργηση εργοδοτικών προστίμων και νυκτερινής εργασίας στα αρτοπωλεία, τη διασφάλιση της ισότητας των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών για εργασία και δωρεάν εκπαίδευση, τη χορήγηση εγγράφων σε μετανάστες, τη μαζική διαγραφή χρεών σε φτωχά στρώματα και κατάργηση των εξώσεων, την επίταξη των άδειων σπιτιών, την κατάργηση του ενοικίου, την κατάργηση του οργανωμένου στρατού κ.α.
Παρ' όλη τη σθεναρή αντίσταση των Κομμουνάρων, οι κυβερνητικές δυνάμεις εισέβαλαν στο Παρίσι στις 21 Μαΐου 1871 έπειτα από συνεχείς μάχες. Η εβδομάδα που ακολούθησε (21-28 Μαΐου) έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «αιματηρή εβδομάδα» (Semaine sanglante), και αποτέλεσε το τελευταίο επεισόδιο της Παρισινής Κομμούνας, όπου το επαναστατικό κίνημα συντρίβεται, μετά από σκληρές μάχες σε εκατοντάδες οδοφράγματα στο φλεγόμενο Παρίσι. Ο τελευταίος θύλακας αντίστασης εξαλείφθηκε στο νεκροταφείο Père-Lachaise, όπου περισσότεροι από 400 Κομμουνάροι εκτελέστηκαν στον επονομαζόμενο «Τοίχο των Κομμoυνάρων» (Mur de Fédérés).
Παρά τη μικρή της διάρκεια, η κατά τον Καρλ Μαρξ προσπάθεια για την «έφοδο στον ουρανό» της Παρισινής Κομμούνας ενέπνευσε βαθύτατα τις μελλοντικές επαναστάσεις και αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παρακαταθήκες στην παγκόσμια ιστορία του επαναστατικού κινήματος. Αποτέλεσε ένα υψηλό παράδειγμα της δυνατότητας αυτοοργάνωσης της κοινωνίας και αυτοδιαχείρισης των μέσων παραγωγής σε τοπικό επίπεδο . Απέδειξε ότι η επαναστατική προοπτική για την ανατροπή μιας κοινωνίας βασισμένη σε καταπιεστές και καταπιεσμένους, είναι -και πρέπει να είναι- εφικτή. Τα μηνύματα του «πειράματος» της Παρισινής Κομμούνας για κοινωνική αλλαγή στο σήμερα είναι ακόμη επίκαιρα όσο ποτέ. Σήμερα τιμάμε τη μνήμη των μαχητών και μαχητριών προλετάριων της Παρισινής Κομμούνας, με το βλέμμα στραμμένο στους αγώνες του παρόντος και του μέλλοντος που μένει να κερδηθούν.
Ζήτω η Παρισινή Κομμούνα
Αναφορές:
- Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία, Καρλ Μαρξ
- Histoire de la Commune de 1871, Prosper-Olivier Lissagaray
- Les amies et amis de la Commune de Paris 1871 https://www.commune1871.org
-Mémoires de la Commune de 1871 dans l’Est parisien
- Le Monde Libertaire no 1825 Février 2021