Ο εμπρησμός του θεάτρου Scala, το 1978 στη Βαρκελώνη, αποτέλεσε μια κομβική στιγμή στην πορεία του αναρχικού και ελευθεριακού κινήματος της Ισπανίας. Αν και η συγκεκριμένη υπόθεση δεν είναι ευρέως γνωστή όπως αυτή της Piazza Fontana στο Μιλάνο της Ιταλίας, δεν παύει να είναι μια από τις πιο σημαντικές στην ιστορία του αναρχισμού και της Ισπανικής αντίστασης γενικότερα.
Το φθινόπωρο του 1977 βασικό ζήτημα αποτελούσε η συμφωνία της Μονκλόα, μια σειρά οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων: Συμφωνήθηκε η υποτίμηση της πεσέτας, απελευθερώθηκαν οι απολύσεις μέχρι το 5% του δυναμικού μιας επιχείρησης (υπό προϋποθέσεις επιτρέπονταν και υψηλότερα ποσοστά) και συμφωνήθηκε ένα όριο στις αυξήσεις μισθών της τάξης του 20-22% (όταν ο πληθωρισμός έτρεχε με 47%). Επίσης, συμφωνήθηκε μια σειρά αλλαγών στη συνδικαλιστική νομοθεσία, γύρω από την υπογραφή των συλλογικών συμβάσεων σε επίπεδο επιχείρησης αλλά και τη συνδικαλιστική αντιπροσώπευση, οι οποίες υπονόμευσαν τις δυνατότητες του εργατικού κινήματος.
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να αναφερθεί πως στην Ισπανία μετά την πτώση της δικτατορίας δεν πραγματοποιήθηκε καμία ρήξη με το φασιστικό παρελθόν. Δεν αναζητήθηκαν ευθύνες για τις δολοφονίες και τους βασανισμούς πολιτικών αντιπάλων ούτε εκκαθαρίστηκε ο κρατικός μηχανισμός. Οι ίδιοι άνθρωποι που διοικούσαν κατά την περίοδο της δικτατορίας συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να διοικούν.
Η CNT στάθηκε από την αρχή ενάντια στο Σύμφωνο της Μονκλόα, αν και οι ανακοινώσεις και οι κινήσεις της αποσιωπήθηκαν συστηματικά από το σύνολο των ΜΜΕ. Τα πολιτικά κόμματα είχαν συναινέσει στο σύνολο τους στις μεταρρυθμίσεις της Μονκλόα, δεν ίσχυε όμως το ίδιο και για τα συνδικάτα. Κατά την υπογραφή του Συμφώνου της Μον- κλόα, διοργάνωσαν μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας στη Βαρκελώνη, στην οποία συμμετείχαν τα καταλανικά τμήματα των CCOO και UGT. Οι δρόμοι της πόλης κατακλύστηκαν από 400.000 εργαζομένους και αλληλέγγυους. Τα κόμματα της ισπανικής δημοκρατίας κλονίστηκαν από την ανταρσία των συνδικάτων και αφιερώθηκαν σε έναν αγώνα δρόμου για την επαναφορά της συμφωνημένης τάξης. Οι καταλανικές CCOO εμφάνισαν σχίσματα και τάσεις διάλυσης. Το σοσιαλι-στικό κόμμα φάνηκε πιο ικανό στον περιορισμό των συνδικαλιστών του. Αυτό που κατέστη σαφές στο πολιτικό σύστημα ήταν η δυνατότητα του ελευθεριακού κινήματος να τορπιλίσει το σύμφωνο σταθερότητας, αν κατάφερνε να επεκτείνει σε όλη τη χώρα τη συνδικαλιστική ενότητα αγώνα
Το πρωί της Κυριακής 15 Ιανουαρίου του 1978 πραγματοποιήθηκε στη Βαρκελώνη διαδήλωση που οργανώθηκε από την CNT, μια οργάνωση που μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, είχε βγει από την παρανομία έπειτα από την μακρά περίοδο της δικτατορίας του Φράνκο που τερματίστηκε με τον θάνατό του το 1975.
Τη λύση ανέλαβαν να δώσουν οι μυστικές υπηρεσίες του κράτους. Τρεις μέρες νωρίτερα, έφτασε «κρυφά» στην πόλη ο Χοακίν Γκαμπίν, γνωστός στους αγωνιστές από την υπόθεση των όπλων της FAI στη Μούρθια. Αυτό που δεν είχε γίνει γνωστό ήταν η ιδιότητά του ως χαφιές της ασφάλειας. Ο Γκαμπίν προσέγγισε μια ομάδα νεαρών αγωνιστών και προσπάθησε να τους πείσει να πάρουν μαζί τους όπλα -που αυτός θα προμήθευε- για την αυτοάμυνα της πορείας από φασιστικές προκλήσεις. Οι νεαροί αρνήθηκαν και αποφάσισαν να κατέβουν στην πορεία μόνο με βόμβες μολότοφ. Ο Γκαμπίν υπέδειξε ως καλό στόχο για τις μολότοφ -αν δε γινόντουσαν επεισόδια στην πορεία- το κέντρο διασκεδάσεως Σκάλα, ένα κτίριο επτά ορόφων στην άλλη άκρη του κέντρου της πόλης, όπου διασκέδαζε η καταλανική νεόπλουτη αστική τάξη. Στην πορεία συμμετείχαν περίπου 15.000 άτομα. Προς το τέλος της, πολλοί νεαροί σύντροφοι αποφάσισαν να κατευθυνθούν προς τη φυλακή Μοδέλο, σε ένδειξη αλληλεγγύης στον αγώνα των κρατουμένων. Η αστυνομία φάνηκε ιδιαίτερα διαλλακτική στη συμπεριφορά της και τα επεισόδια αποφεύχθηκαν. Ο Γκαμπίν πίεσε την ομάδα των νεαρών να πραγματοποιήσουν την επίθεση στο Σκάλα και αυτοί δέχτηκαν. Μετά το τέλος της πορείας κατευθύνθηκαν στην άλλη πλευρά της πόλης και πέταξαν τις βόμβες μολότοφ στην κλειστή γυάλινη είσοδο του κτιρίου. Το κτίριο είχε παγιδευτεί από τις μυστικές υπηρεσίες με εμπρηστικούς μηχανισμούς. Μέσα σε λίγα λεπτά τυλίχτηκε στις φλόγες και κάηκε ολοσχερώς. Τέσσερεις εργάτες που πραγματοποιούσαν εργασίες συντήρησης απανθρακώθηκαν. Η επιτόπια έρευνα της πυροσβεστικής αποκάλυψε την ύπαρξη κατάλοιπων φωσφόρου στα ερείπια, αλλά ο φάκελος εξαφανίστηκε από τα πειστήρια.
Αμέσως μετά την διάδοση της είδησης εξαπολύεται από την κυβέρνηση και τα Μ.Μ.Ε. ένας σφοδρός πόλεμος ενάντια στην C.N.T. και γενικότερα στους αναρχικούς οι οποίοι παρουσιάζονται ως κοινοί κακοποιοί και η οργάνωσή τους ως τρομοκρατική. Η εικόνα της βίαιης ή ακόμα και τρομοκρατικής C.N.T ήταν δύσκολο να αντικρουστεί κάτω από το κλίμα της εποχής όπου τα Ισπανικά Μ.Μ.Ε μετέδιδαν συνεχώς γεγονότα που αφορούσαν «τρομοκρατικές» επιθέσεις αναρχικών σε αστυνομικά τμήματα και κυβερνητικά γραφεία. Η αστυνομία ξεκίνησε μια εκστρατεία καταστολής εις βάρος των ελευθεριακών, με συλλήψεις, ανακρίσεις και αβάσιμες κατηγορίες. Το δόγμα της συλλογικής ευθύνης της Συνομοσπονδίας για την υπόθεση Σκάλα τρομοκράτησε πολλά μέλη της CNT και λειτούργησε ως πρόσχημα για την καταστολή.
Αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μεγάλο χάσμα και στο εσωτερικό της -ήδη διασπασμένης- CNT. Ζητήματα που εκκρεμούσαν από την δεκαετία του 30, σχετικά με τον προσανατολισμό του κινήματος, και άλλα που αφορούσαν την Ισπανική κοινωνία που εξερχόταν από 40 χρόνια σκληρής δικτατορίας τέθηκαν εξαρχής ανάμεσα σε ομάδες και τάσεις που στην πραγματικότητα δεν είχαν ποτέ ως τότε δουλέψει μαζί. Η συνδικαλιστική τάση καταδίκασε τη FAI ως υπεύθυνη για τα γεγονότα και εξέφρασε τις αντιρρήσεις της για την εκδήλωση αλληλεγγύης στους συλληφθέντες, αν δε συνοδευόταν από την αποκήρυξη ατομικών δράσεων.
Τις επόμενες ημέρες η Αστυνομία της Βαρκελώνης προχωρεί σε συλλήψεις αρκετών μελών της CNT. Το γεγονός και μόνο ότι κάποιο πρόσωπο συμπεριλαμβάνονταν στην λίστα του τηλεφωνικού τετραδίου ενός από τους κατηγορουμένους έφτανε για να θεωρηθεί αιτία σύλληψης. Ήταν προφανές ότι η αστυνομία προσπαθούσε να τρομοκρατήσει πολλά μέλη της οργάνωσης με σκοπό να μην μπορεί σχεδόν κανείς να αμφισβητήσει αυτήν την καταστολή.
Οι συνεχόμενες συλλήψεις επίσης είχαν δημιουργήσει ένα αίσθημα ανασφάλειας σε πολλά μέλη της οργάνωσης η οποία είχε χάσει πλήρως την εκτίμηση της κοινής γνώμης. Πολλοί από αυτούς δίσταζαν να παρευρεθούν σε συνελεύσεις και συγκεντρώσεις που διοργάνωνε. Ήταν η ταραγμένη περίοδος της Ισπανικής μεταπολίτευσης που συνοδεύτηκε από έντονη κρατική βία και ταραχές. Την εποχή εκείνη επίσης επιθέσεις από φασιστικές ομάδες είχαν αυξηθεί σημαντικά ενώ η στάση των μέσων ενημέρωσης βοήθησε ώστε να θυματοποιηθεί η αστυνομία και ο ακροδεξιός χώρος που από ότι δείχνει… κρύβεται πίσω από το παρασκήνιο της υπόθεσης. Σωρεία βομβιστικών επιθέσεων λαμβάνει χώρα σε αρκετές πόλεις δίχως να γίνει καμία ανάληψη ευθύνης ή σύλληψη κάποιου δράστη. Όπως είναι όμως κατανοητό τα «τυφλά» αυτά χτυπήματα βοηθούσαν στο να δαιμονοποιηθεί ακόμα περισσότερο το αναρχικό κίνημα.
Η δίκη των ενόχων πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 1980. Ο υπουργός της κυβέρνησης, Rodolfo Martin Villa αρνήθηκε να καταθέσει. Η ποινή των κατηγορουμένων Jose Cuevas, Xavier Cañadas και Arturo Palmas ήταν έως 17 ετών κάθειρξη για δολοφονία εξ’ αμελείας. Ο Luis Munoz καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και έξι μήνες για συνενοχή, και η Rosa Lopez σε 5 μήνες για απόκρυψη πληροφοριών.
Πηγές
-
Χαβιέ Κανιάδας Γκασκόν, Υπόθεση Σκάλα. Βαρκελώνη 1978, εκδ. Ισνάφι
-
Κώστας Φλώρος, Οι Άνθρωποι που Κύκλωσαν το Άλφα
Δημοσιεύτηκε τον Νοέμβρη του 2016 στη μπροσούρα με τίτλο “ΠΙΑΤΣΑ ΦΟΝΤΑΝΑ (ΜΙΛΑΝΟ 1969) | ΣΚΑΛΑ (ΒΕΡΚΕΛΩΝΗ 1978) | ΜΑΡΦΙΝ (ΑΘΗΝΑ 2010): Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΥΩΡΙΑ ΩΣ ΚΡΑΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΑΝΑΡΧΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ”
Τραγούδι με τίτλο Scala, "έγκλημα του κράτους" από τον ισπανικό αναρχοπάνκ συγκρότητμα Sin Dios