Helios Gómez Rodríguez, “ο καλλιτέχνης με την κόκκινη γραβάτα”
Αναρχικός, Συνδικαλιστής, Επαναστάτης, Ζωγράφος, Γραφίστας και Ποιητής
(Σεβίλλη, 1905- Βαρκελώνη, 1956)
Ο Helios Gómez, γεννήθηκε το 1905 στην περιοχή Triana της Σεβίλλης σε μια φτωχή οικογένεια Ρομά με αγροτική καταγωγή και φοίτησε στη Σχολή Βιομηχανικών Τεχνών και Χειροτεχνίας. Εκπαιδεύτηκε στο εργοστάσιο Cartuja της πόλης, ως ζωγράφος και διακοσμητής κεραμικής, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούσε βραδινά μαθήματα στη σχολή Καλών Τεχνών. Έγινε μέλος της CNT (Confederación Nacional del Trabajo) το 1923. Τα πρώτα του έργα δημοσιεύτηκαν στην αναρχική εφημερίδα “Páginas Libres” (“Ελεύθερες Σελίδες”) και εικονογράφησε επίσης βιβλία συγγραφέων της Σεβίλλης, όπως ο Rafael Laffon και ο Felipe Alaiz. Το 1925, πραγματοποίησε την πρώτη του έκθεση με κυβιστικά έργα στο Kursaal της Σεβίλλης, την οποία ακολούθησαν ένα χρόνο αργότερα εκθέσεις στο Ateneo στη Μαδρίτη και στη γκαλερί Dalmau της Βαρκελώνης.
Οι ελευθεριακές του ιδέες, η μαχητικότητά του αλλά και οι συνθήκες κοινωνικής αδικίας που επικρατούσαν, τον οδήγησαν να συμμετάσχει σε αναρχικές ομάδες, να μιλήσει, να γράψει και να ζωγραφίσει σύμφωνα με τις πολιτικές του αρχές, όπως επίσης να πάρει μέρος σε εξεγέρσεις. Το 1927, κατά την διάρκεια των εκκαθαρίσεων μετά την ανεπιτυχή προσπάθεια για την ανεξαρτησία της Καταλονίας ένα χρόνο πριν, απελάθηκε από την Βαρκελώνη, εξαιτίας των διώξεων για την πολιτική του δράση, και αναγκάστηκε να φύγει για το Παρίσι. Εκεί πραγματοποίησε εκθέσεις σε διάφορες γκαλερί και συνέβαλε ως γραφίστας στις ισπανικές εξόριστες εφημερίδες “Tiempos Nuevos” και “Rebelión”, καθώς και στην εβδομαδιαία “Vendredi”. Συνελήφθη επειδή συμμετείχε σε διαδήλωση διαμαρτυρίας ενάντια στις εκτελέσεις των αναρχικών Sacco και Vanzetti και απελάθηκε από τη Γαλλία.
Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στις Βρυξέλλες, πραγματοποίησε αρκετές εκθέσεις, εργάστηκε ως διακοσμητής και εικονογράφησε το βιβλίο του Max Deauville “Rien qu’un Homme”. Το 1928, έφυγε για το Άμστερνταμ, τη Βιέννη, το Βερολίνο και ταξίδεψε στην ΕΣΣΔ για δύο μήνες. Το 1929, εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο, όπου πραγματοποίησε εκθέσεις, συνέβαλε σε πολλές εκδόσεις, συμπεριλαμβανομένης της γερμανόφωνης εφημερίδας “Berliner Tageblatt” και παρακολούθησε μαθήματα τυπογραφίας και εσωτερικού σχεδιασμού.
Εξώφυλλο του βιβλίου “Rien qu’un Homme”
Μετά την πτώση της δικτατορίας του Miguel Primo de Rivera το 1930 επιστρέφει στην Ισπανία. Την περίοδο 1931 με 1937 εκδίδει μια σειρά από έργα, συμμετέχει σε συνέδρια προλετάριων καλλιτεχνών, εμπνέεται από την απεργία διαρκείας των Βέλγων ανθρακωρύχων αλλά και τις εξεγερμένες Αστούριες, συλλαμβάνεται και οδηγείται στη φυλακή Jaén, πολεμάει στα οδοφράγματα της Βαρκελώνης και συλλαμβάνεται ξανά, ιδρύει μαζί με άλλους καλλιτέχνες την Ένωση Επαγγελματιών Σχεδιαστών (Sindicat de Dibuixants Profesionals), μάχεται στην Ίμπιζα, την Μαγιόρκα, στο μέτωπο της Αραγονίας, της Μαδρίτης και της Ανδαλουσίας και συμμετέχει σε κομμουνιστικές οργανώσεις από τις οποίες απομακρύνθηκε γιατί θεωρήθηκε ελευθεριακός. Στη συνέχεια επιστρέφει στην CNT και εντάσσεται στην πρώην Ταξιαρχία Durruti (26ο Τμήμα), όπου και αναλαμβάνει τη θέση του υπεύθυνου προπαγάνδας, ενώ φέρνει μαζί του ένα τάγμα Ρομά, το οποίο συσπειρώνεται στον αγώνα ενάντια στον Franco. Οργανώνει έκθεση φόρο τιμής στον Buenaventura Durruti στη Βαρκελώνη (Νοέμβριος 1938) και σχεδιάζει την αφίσα του εξωφύλλου της εφημερίδας “El Frente” με αντίστοιχο θέμα.
Helios Gómez, ο πρώτος από αριστερά
“26 Divisió”, Βαρκελώνη, 1938
Μετά τη λήξη της Ισπανικής Επανάστασης, μεταξύ Φεβρουαρίου 1939 και Μάη 1942, βρέθηκε εξόριστος στη Γαλλία, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Argelès-sur-mer, Bram και Vernet, ενώ στη συνέχεια απελάθηκε και βρέθηκε στο γαλλικό στρατόπεδο της Djelfa στην Αλγερία. Το 1942 επέστρεψε στη Βαρκελώνη για να συνεχίσει τον αγώνα ενάντια στο φασιστικό καθεστώς. Συλλαμβάνεται εκ νέου και μένει στην φυλακή Modelo της Βαρκελώνης αρχικά το 1945 με 1946 και το 1948 με 1954, οπού ζωγραφίζει την “Capilla Gitana” (“το παρεκκλήσι των τσιγγάνων”) εμπνευσμένο από χαρακτήρες Ρομά, προς τιμή των κρατουμένων, σε κελί δίπλα από φυλακισμένους και καταδικασμένους σε θάνατο. Παρά την απόφαση απελευθέρωσής του, που υπογράφηκε το 1950, κρατήθηκε παράνομα 4 χρόνια επιπλέον και πέθανε στη Βαρκελώνη 2 χρόνια μετά, στις 19 Σεπτεμβρίου του 1956.
“evacuación”, 1937
“Capilla Gitana”, φυλακή Modelo, 1950
[Τα σχέδια του χαρακτηρίζονται από μεγάλη εκφραστική δύναμη λόγω της επεξεργασίας της ασπρόμαυρης διχρωμίας και των αντιθέσεων σε συνδυασμό με τη μορφή τους ως ξυλογραφίες, τις φιγούρες με έντονες γωνίες αλλά και τις δυναμικές διαγώνιες συνθέσεις.]
“El Capitalismo”, 1930
