Ήταν φθινόπωρο του 1990 όταν η κυβέρνηση Μητσοτάκη (του πρεσβύτερου) εισήγαγε το νομοσχέδιο για την εκπαιδευτική αναδιάρθρωση σε όλες τις βαθμίδες. Μεταξύ άλλων, για την τριτοβάθμια εκπαίδευση προέβλεπε την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ, την κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων, την επιβολή χρονικού ορίου φοίτησης, τον περιορισμό του πανεπιστημιακού ασύλου. Στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση καθόριζε την επαναφορά της ομοιόμορφης ενδυμασίας, τη δημιουργία ειδικού point system για τη συμπεριφορά των μαθητών, την έπαρση και υποστολή σημαίας, την υποχρεωτική προσευχή στην τάξη και στο προαύλιο, τον υποχρεωτικό εκκλησιασμό 3 φορές το χρόνο, την απαγόρευση των αδικαιολόγητων απουσιών, ενώ επανέφερε και τις εισαγωγικές εξετάσεις στο δημοτικό για το γυμνάσιο. Παράλληλα, σε μια κίνηση ρεβανσισμού απέναντι στους εκπαιδευτικούς και τη νικηφόρα απεργία τους το προηγούμενο καλοκαίρι, εν μέσω πανελλαδικών εξετάσεων, καταργούσε την επετηρίδα και εισήγαγε τις προσλήψεις με εξετάσεις και την αξιολόγηση στα σχολεία.
Απέναντι στις εξαγγελίες του υπουργού Κοντογιαννόπουλου, οι κινητοποιήσεις του πανεκπαιδευτικού κινήματος είναι ιδιαίτερα μαζικές και δυναμικές, με αποτέλεσμα λίγο πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων να τελούν υπό κατάληψη πάνω από το 70% των σχολείων όλης της χώρας, οι φοιτητές έχουν κλείσει ΑΕΙ και ΤΕΙ, ενώ σε εβδομαδιαία βάση πραγματοποιούνται πορείες δεκάδων χιλιάδων σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα. Το κίνημα δεν υποχωρεί ούτε μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων και η κυβέρνηση περνά στην αντεπίθεση ανακοινώνοντας πως όσοι μαθητές συμπληρώσουν 50 αδικαιολόγητες απουσίες λόγω καταλήψεων, θα έχαναν τη χρονιά. Την ίδια ώρα, οι Κένταυροι και οι Ρεϊντζερς, γνωστές οργανωμένες ομάδες τραμπούκων της οννέδ (νεολαία της ΝΔ), υπό τις διαταγές των Μιαχαλολιάκου και Μανωλάκου και υπό την καθοδήγηση των Μεϊμαράκη και Βουλγαράκη, εφαρμόζουν το σχέδιο «αγανακτισμένοι γονείς» με σαφή πρόθεση να «σπάσουν» τις καταλήψεις και να ανοίξουν τα σχολεία. Ως απάντηση, η ΟΛΜΕ κηρύσσει στάση εργασίας στις 7 Γενάρη 1991, πρώτη μέρα έναρξης των μαθημάτων για τη νέα χρονιά, και καλεί τους εκπαιδευτικούς να βρεθούν έξω από τα σχολεία ώστε να αποτρέψουν τις επιθέσεις «εξωσχολικών». Από το πρωί πραγματοποιούνται συγκρούσεις μεταξύ μαθητών και καθηγητών από τη μια και ομάδων κρούσης της ΝΔ από την άλλη έξω από δεκάδες σχολεία σε όλη τη χώρα. Οι καθηγητές αρνούνται να βάλουν απουσίες στους μαθητές και το υπουργείο ενεργοποιεί την πειθαρχική τους δίωξη.
Στις 8 Γενάρη το απόγευμα, στην Πάτρα, περί τα τριάντα στελέχη της οννέδ Πάτρας, με επικεφαλής τον τοπικό πρόεδρο της οργάνωσης, δημοτικό σύμβουλο της παράταξης Νικολόπουλου και γνωστό φασιστοειδές στην τοπική κοινωνία, Γιάννη Καλαμπόκα, επιτίθενται οπλισμένοι κατά των μαθητών στην κατάληψη του Πολυκλαδικού Λυκείου χωρίς όμως να επιτύχουν να διώξουν τους καταληψίες μαθητές και τους καθηγητές που τους υποστήριζαν, καθώς τα γραφεία της ΕΛΜΕ βρίσκονταν τότε ακριβώς από κάτω, στο Παράρτημα. Μια ώρα αργότερα, η ίδια ομάδα καταφέρνει να «σπάσει την κατάληψη στο 3ο Λύκειο στα Ψηλαλώνια, να εισβάλλει στο κτίριο και να διώξει τους καταληψίες. Άμεσα πολύς κόσμος συγκεντρώνεται έξω από το σχολείο και ξεκινούν συγκρούσεις με τους φασίστες, οι οποίοι επιτίθενται με ρόπαλα, τσιμεντόλιθους και σιδερολοστούς. Γύρω στις 23.30 το βράδυ, ομάδα καθηγητών και γονέων επιχειρεί να μπει στο κτίριο με αποτέλεσμα να σωριαστεί θανάσιμα τραυματισμένος από το σιδερολοστό του Καλαμπόκα, ο αγωνιστής καθηγητής και μέλος του Εργατικού Αντι-ιμπεριαλιστικού Μετώπου (ΕΑΜ), Νίκος Τεμπονέρας. Φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας οι Καλαμπόκας, Σπίνος, Μαραγκός, Γραμματίκας και άλλα γνωστά στελέχη της οννέδ που έσπερναν τον τρόμο στα σχολεία. Την πολιτική ευθύνη της δολοφονίας τη χρεώνεται ολόκληρη η κυβέρνηση Μητσοτάκη και ο υπουργός Κοντογιαννόπουλος.
Από την επόμενη μέρα οι δρόμοι των Αθηνών, της Πάτρας και όλων των μεγάλων πόλεων πλημμυρίζουν από χιλιάδες διαδηλωτές και ξεσπάνε εξεγερσιακά γεγονότα. Στην Πάτρα, δεκάδες χιλιάδες κόσμου συμμετέχει στην κηδεία, η οποία μετατρέπεται σε συλλαλητήριο κατά της κυβερνητικής πολιτικής. Στις 10 Γενάρη ’91 κατά τη μεγαλειώδη διαδήλωση 50.000 ατόμων στο κέντρο της Αθήνας, τα ΜΑΤ επιτίθενται στον κύριο όγκο των διαδηλωτών. Οι συγκρούσεις διαρκούν όλη τη μέρα και, όταν οι δυνάμεις καταστολής επιχειρούν να απωθήσουν τον κόσμο προς το Πολυτεχνείο, οι διαδηλωτές αντιστέκονται και οι συγκρούσεις κορυφώνονται. Ασφυξιογόνα χημικά των ΜΑΤ προκαλούν πυρκαγιά στο κτίριο που στεγαζόταν το κατάστημα ενδυμάτων «Κ. Μαρούσης», στην συμβολή Θεμιστοκλέους και Πανεπιστημίου. Οι πυροσβεστικές δυνάμεις που σπεύδουν στο σημείο για να σβήσουν τη φωτιά δέχονται επίθεση με χημικά από τα ΜΑΤ και αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις προσπάθειες. Όταν η πυρκαγιά σβήσει μετά τα μεσάνυχτα, ανασύρονται οι σωροί τεσσάρων ανθρώπων, μέσα από το κτίριο του καταστήματος. Τέσσερις ακόμα δολοφονημένοι της κρατικής καταστολής. Λίγες μέρες αργότερα, και με ορατό πλέον το ενδεχόμενο γενικευμένης εξέγερσης και πτώσης της κυβέρνησης Μητσοτάκη, ο Σουφλιάς, αντικαθιστά τον Κοντογιαννόπουλο και αποσύρει το προς ψήφιση νομοσχέδιο.
Ο Καλαμπόκας καταδικάζεται πρωτόδικα σε ισόβια, ενώ σταδιακά η ποινή του μειώνεται με αποτέλεσμα να αφεθεί ελεύθερος το Φλεβάρη του 1998. Ο συγκατηγορούμενος του Μαραγκός απαλλάχτηκε με βούλευμα.
Η Νέα Δημοκρατία δεν καταδίκασε ποτέ επί της ουσίας τη δολοφονία Τεμπονέρα. Για αρκετά χρόνια πραγματοποιούσε κινήσεις αλληλεγγύης στον Καλαμπόκα και υποστήριξης στην αθωότητα του. Δικηγόρος του ήταν ο μετέπειτα χρυσαυγίτης βουλευτής και γνωστός χουντικός, Μιχάλης Αρβανίτης. Μετά την αποφυλάκιση του, το κόμμα δεν ξέχασε να τον ανταμείψει για τις υπηρεσίες του διορίζοντας τον διευθυντή στην εθνική τράπεζα του Βόλου, θέση την οποία κατέχει μέχρι σήμερα.
Σήμερα, 30 χρόνια μετά τη δολοφονία Τεμπονέρα, υπάρχουν αρκετά κοινά στοιχεία με την πραγματικότητα εκείνης της περιόδου, αλλά και πολλές διαφορές. Η νεοφιλελεύθερη-ακροδεξιά κυβέρνηση Μητσοτάκη (του νεότερου πλέον) συνεχίζει ανελλιπώς την εφαρμογή του ίδιου αφηγήματος αντικοινωνικών μέτρων. Καπιταλιστική αναδιάρθρωση και δόγμα «νόμος και τάξη» είναι ξανά οι βασικές της κατευθύνσεις. Κεντρική στρατηγική του κρατικού σχεδιασμού και όλων ανεξαιρέτως των κυβερνήσεων αυτών των 3 δεκαετιών είναι η λεηλασία και η υφαρπαγή του κοινωνικού πλούτου, η αναδιάρθρωση των αστικών θεσμών προς όφελος των αφεντικών, καθώς και η καταστολή και η καθυπόταξη όσων αντιστέκονται. Τρεις δεκαετίες μετά, τα εργασιακά κεκτημένα χάνονται το ένα μετά το άλλο με αποκορύφωμα την ουσιαστική κατάργηση του 8ώρου και την πλήρη ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, στα πανεπιστήμια επιβάλουν το όριο φοίτησης και την εντατικοποίηση των σπουδών, ιδρύουν πανεπιστημιακή αστυνομία, ενώ το άσυλο έχει ήδη καταργηθεί. Την ίδια στιγμή η κρατική καταστολή εντείνεται. Αφού για μια δεκαετία, οι φασιστικές – παρακρατικές ομάδες κρούσης αιματοκύλισαν τους αγωνιζόμενους ανθρώπους στο πεζοδρόμιο, σήμερα το ρόλο αυτό ανέλαβε η επίσημη κρατική καταστολή. Οι διαδηλώσεις απαγορεύονται, ενώ οι ένστολοι δολοφόνοι της αστυνομίας, έχοντας λάβει το ελεύθερο από την πολιτική ηγεσία, σουλατσάρουν ανενόχλητοι στους δρόμους χτυπώντας, βασανίζοντας και εξευτελίζοντας τα κομμάτια της νεολαίας και της κοινωνικής βάσης που συνεχίζουν να οργανώνονται συλλογικά και να αγωνίζονται για μια καλύτερη ζωή.
Εν μέσω πανδημίας και πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης, επιταχύνουν την επίθεση τους με νέους γύρους λεηλασίας και καταστολής, ευελπιστώντας να μας πιάσουν μουδιασμένους, κουρασμένους και μόνους. Λεηλατούν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, καταδικάζοντας τους στη φτώχεια, την εξαθλίωση και το θάνατο. Αφού πρώτα διέλυσαν το δημόσια σύστημα υγείας και δεν έλαβαν κανένα ουσιαστικό μέτρο αντιμετώπισης του κορωνοϊού, κατηγορούν την κοινωνική βάση ως υπεύθυνη για τη φτώχεια της, για την πανδημία, για τις εκατόμβες νεκρών. Χρησιμοποιούν το λοκντάουν και τις απαγορεύσεις ως πρόσχημα ώστε να καταστείλουν βίαια όσους αγωνίζονται για παιδεία, υγεία, σίτιση, στέγαση, ζωή και ελευθερία. Καταστρέφουν το φυσικό κόσμο με γνώμονα την αύξηση των κερδών μιας κάστας εξουσιαστών.
Σήμερα, ζώντας σε μια ακόμα πιο σκληρή πραγματικότητα κρατικού ολοκληρωτισμού και τρομοκρατίας, οφείλουμε να γενικεύσουμε τις αντιστάσεις σε κάθε μέτωπο του κοινωνικού και ταξικού πολέμου. Οφείλουμε να μην ξεχάσουμε πως το δίκιο το έχουμε εμείς και πως ο μόνος δρόμος είναι οι αγώνες μας!
Τιμάμε τους νεκρούς μας συνεχίζοντας να αγωνιζόμαστε για έναν πιο δίκαιο και ελεύθερο κόσμο.
Η μόνη πραγματική εκδίκηση για χάρη τους θα είναι η τελική αναμέτρηση με τους εχθρούς της ελευθερίας, η συνολική κοινωνική απελευθέρωση, που θα τους στείλει μια για πάντα να "κοσμούν" τα χρονοντούλαπα της ιστορίας.
Το Σάββατο 9 Γενάρη συμμετέχουμε μαζικά στη συγκέντρωση μνήμης και αγώνα στα σχολεία «Τεμπονέρα» στην Πάτρα, στο σημείο της δολοφονίας του αγωνιστή καθηγητή. Να μη ξεχαστεί η θυσία του. Να βαδίσουμε ξανά στο δρόμο του αγώνα!
