Στην 27η επέτειο της εξέγερσης του EZLN, ο Subcomandante Moisés δήλωσε: «Κάναμε ό, τι έπρεπε να κάνουμε». Πρόκειται για μια συζήτηση με τον σημερινό εκπρόσωπο των Ζαπατίστας που κατείχε το βαθμό του ταγματάρχη την 1η Ιανουαρίου του 1994. Μιλάμε για τις αρχές της εξέγερσης από τους ιθαγενείς επαναστάτες.
Για να κατανοήσουμε το '94, πρέπει να γυρίσουμε πίσω, θα μπορούσες να μας πεις για τα χρόνια πριν από την εξέγερση;
Ναι, το 1983 ήταν η χρονιά που κάποια από τα μέλη μας έφτασαν στα βουνά του νοτιοανατολικού Μεξικό και άρχισαν να στρατολογούν συντρόφους, γι’ αυτό και αυξήθηκε η συμμετοχή στην οργάνωση. Στη συνέχεια, από το '83 έως το '93 ήταν η περίοδος στρατολόγησης στα χωριά, η “παράνομη περίοδος”.
Οι σύντροφοι άρχισαν να αναζητούν άτομα ένα προς ένα, αλλά στη συνέχεια αλλάξαμε τις μεθόδους στρατολόγησης, επειδή οι άνθρωποι, οι αυτόχθονες κοινότητες, έχουν έναν συγκεκριμένο τρόπο συνάντησης των ανθρώπων σε ομάδες, συλλογικά. Και με αυτόν τον τρόπο στρατολογήσαμε αυτούς με ηθική εξουσία. Και ναι, από εκείνο το σημείο και έπειτα, συνεχίσαμε να οργανωνόμαστε με πόλεις και άλλες περιοχές. Μια περιοχή μπορεί να αποτελείται από πολλές μικρές πόλεις και κοινότητες. Ορισμένες από τις περιοχές αποτελούνται από 20 κοινότητες ή 30 κοινότητες, αυτό είναι που ονομάζουμε περιοχή.
Καθώς η πολιτική μας επιρροή αυξήθηκε σε αυτές τις πόλεις και τις περιοχές, ξεκινήσαμε στρατιωτικές προετοιμασίες. Οργανώσαμε τους συντρόφους και τις συντρόφισσες, μέχρι που ήρθε η μέρα που αποφασίστηκε : Ήρθε η ώρα να ξεκινήσουμε.
Πώς επηρέασε την οργάνωση στις μικρές κοινότητες η άφιξη των μελών από την πόλη εκείνη την περίοδο;
Οι μικρές κοινότητες άρχισαν να βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά, επειδή (τα μέλη από την πόλη) οργανώνονταν με διαφορετικό τρόπο. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι με την άφιξη του EZLN, οι γυναίκες άρχισαν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, όπου πριν δεν το είχαν καν σκεφτεί. Παρόλο που υπήρχαν κάποιες οργανώσεις (με γυναίκες), δεν τις λάμβαναν σοβαρά υπόψη. Αυτό είναι που άλλαξε εκείνο τον καιρό, υπήρχε περισσότερη οργάνωση και σεβασμός για τις γυναίκες.
Την 1η Γενάρη του 1994, είχατε το βαθμό του ταγματάρχη, όχι ακόμα του υποδιοικητή. Πώς ήταν το γεγονός να βιώσεις τις προετοιμασίες για εκείνη την μέρα;
Φτάσαμε όλοι, αντάρτες και στρατεύματα, όλοι ετοιμαστήκαμε. Πριν λάβω την θέση του ταγματάρχη ήμουν ο αντάρτης Moisés. Είχαμε εκπαιδεύσει στα βουνά και βοηθήσει τους συντρόφους μας να προετοιμαστούν. Έκει έπρεπε τα στρατεύματα να δώσουν εξετάσεις για να γίνουν “Commander”. Ξεκινώντας από τον δεύτερο υπολοχαγό, τον υπολοχαγό, έπειτα τον δεύτερο λοχαγό, τον πρώτο λοχαγό, έπειτα τον ταγματάρχη και ούτω καθεξής. Λοιπόν, ναι, ο βαθμός που είχα όταν φύγαμε την 1η Γενάρη του 1994 ήταν ταγματάρχης, όπως ήταν γνωστό δημόσια. Λάβαμε εκπαίδευση και επιπλέον ακόμα, άλλα ειδικά μαθήματα εκπαίδευσης, γιατί έπρεπε επίσης να βγούμε στην πόλη. Τα βουνά είναι πολύ διαφορετικά από την πόλη. Έπρεπε να είμαι με τον διοικητή μου, τον Subcomandante Insurgente Pedro, ο οποίος με δίδασκε, με προετοίμαζε και με εκπαίδευε.
Και ναι, υπήρχαν πολλά πράγματα που μας δίδαξε και μας εξήγησε πριν το 1994, τα οποία έπρεπε να μάθω. Με προετοίμασε για στιγμές όπως η σημερινή που είμαι μαζί σου, όπου πρέπει να εξηγήσω το ποιοι είμαστε και να μιλήσω στο λαό του Μεξικό, τους δασκάλους, τους μαθητές, τους εργάτες και άλλους.
Ποιες άλλες συμβουλές σου έδωσε ο Subcomandante Pedro κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης;
Θα έλεγε επίσης ότι πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, γιατί δεν ξέρουμε ποιος θα πεθάνει, και είχε δίκιο. Ήμασταν παράνομοι, αλλά σήμερα έχουμε οργανωθεί με τους συντρόφους μας, για παράδειγμα με το εθνικό ιθαγενικό κογκρέσο. Τώρα δουλεύουμε ανοιχτά με τους ανθρώπους. Αυτό που συνέβη στο παρελθόν είναι το παρελθόν, όπως θα έλεγε. Όταν φύγαμε την αυγή του 1994, έπρεπε να αναλάβω το μερίδιο μου. Μου είπε πως ο,τιδήποτε και να συμβεί έπρεπε να συνεχίσω και να αναλάβω την ευθύνη των πράξεών μου. Φυσικά, κατάλαβα τι μου είπε από την αρχή: πως ό,τι κι αν συμβεί πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε και εδώ είμαστε, ακόμα αγωνιζόμαστε.
Πώς ήταν η 1η Ιανουαρίου 1994 για σένα;
Λοιπόν, ήταν καθήκον μου να καταλάβω το δημαρχείο του Ocosingo μαζί με τον Subcomandante Insurgente Pedro. Ήταν μπροστά από το δημαρχείο και εγώ ήμουν στο πλάι, όπου η αστυνομία είχε εγκατασταθεί. Τότε χωριστήκαμε, αλλά είπαμε ότι θα επικοινωνούσαμε όταν ήμασταν έτοιμοι να κατευθυνθούμε στο δημαρχείο.
Περίμενα την διαταγή του, αλλά δεν ήρθε ποτέ και έτσι του έστειλα ένα μήνυμα για να μάθω τι συνέβαινε. Περίμενα αρκετή ώρα, αλλά μετά έλαβα ένα μήνυμα πως ο Sub Pedro είχε πέσει στη μάχη. Έτσι, από τότε, έπρεπε να αναλάβω τη διοίκηση και να αποφασίσω τι θα κάνουμε. Το πρώτο πράγμα που κάναμε ήταν να ελέγξουμε τον σύντροφό μας Subcomandante Insurgente Pedro, οπότε τον πήγα έξω, σήκωσα το κεφάλι του, του μίλησα για να δω αν ήταν ακόμα ζωντανός, αλλά τίποτα. Τον βγάλαμε από εκεί και πήραμε το σώμα του σε μια κοινότητα Ζαπατίστας.
Έτσι λοιπόν, έπρεπε να συνεχίσουμε, έπρεπε να προχωρήσουμε μπροστά. Και αυτό ακριβώς ήταν που οργάνωσα, καθώς έπρεπε να πάμε σε μια άλλη πόλη, η οποία ήταν η Comitán, και γι’ αυτό ετοιμαζόμουν. Αλλά τότε, λάβαμε την διαταγή του Subcomandante Marcos πως πρέπει να υποχωρήσουμε, και έπρεπε να υποχωρήσουμε διότι αυτή ήταν η διαταγή. Και αυτό ήταν.
Μετάφραση της συνέντευξης του Subcomandante Moisés που δημοσιεύτηκε στην σελίδα Voices in Movement (21 Γενάρη 2021)