Η black Friday έχει καθιερωθεί ως εμπορικός θεσμός που κάθε χρόνο προκαλεί καταναλωτικό πανικό σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο και κυρίως τις ΗΠΑ. Τα τελευταία χρόνια, η μεγάλη αυτή φιέστα πραγματοποιείται και στην χώρα μας, με μεγάλη επιτυχία για τα αφεντικά. Είναι ακόμη ένα αμερικάνικο καταναλωτικό έθιμο το οποίο προσπαθούμε να οικειοποιηθούμε. Πραγματοποείται την τελευταία Παρασκευή του Νοεμβρίου και αυτή τη μέρα τα καταστήματα, και κυρίως οι μεγάλες αλυσίδες και τα εμπορικά κέντρα, πραγματοποιούν εκπτώσεις και προσφορές, έως 80% -που συνήθως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα- για να προσελκύσουν τους καταναλωτές. Από νωρίς το πρωί αλλά και από τα ξημερώματα της προηγούμενης μέρας το αγοραστικό κοινό σχηματίζει τεράστιες ουρές για να μην χάσει την τέλεια προσφορά!
Πολλές είναι οι ιστορίες πίσω από την παράδοση της Μαύρης Παρασκευής. Μια εκδοχή έχει να κάνει με τα κέρδη. Αναφέρεται λοιπόν πως στις αρχές της δεκαετίας του ’60 τα λογιστικά φύλλα και οι αποδείξεις ήταν χειρόγραφα και τα καταστήματα είχαν δύο χρώματα μελανιού για να καταγράφουν τα στοιχεία. Με κόκκινο γράφονταν οι ημέρες με αρνητικό ισολογισμό πωλήσεων και με μαύρο οι ημέρες με θετικό απολογισμό. Καθιερώθηκε, λοιπόν, η τελευταία Παρασκευή του Νοέμβρη ως η πρώτη ημέρα των πωλήσεων της χριστουγεννιάτικης περιόδου, με σημαντικά αυξημένους τζίρους, έτσι και η ονομασία Black Friday.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, τη δεκαετία του 1950, η αστυνομία στην πόλη της Φιλαδέλφειας χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει το χάος που ακολούθησε την ημέρα μετά την “ημέρα των ευχαριστιών”, όταν ορδές αγοραστών από τα προάστια και τουρίστες πλημμύρισαν την πόλη πριν από ένα μεγάλο μεγάλο αγώνα, ενώ αδυνατούσε να αντιμετωπίσει τον χαμό.
Όποια ιστορία και να ισχύει, για τα αφεντικά το αποτέλεσμα ήταν ένα: κέρδος! Αποφάσισαν λοιπόν να δώσουν μια χαρούμενη χροιά την μέρα εκείνη, με μεγάλες εκπτώσεις και προσφορές. Έτσι η Black Friday καθιερώθηκε ως η πιο ιδανική ημέρα κατά τη διάρκεια της οποίας επιτυγχάνονται περισσότερες πωλήσεις ακόμη κι από τη χριστουγεννιάτικη περίοδο.
Η όλη ιστορία όμως δεν σταματάει εδώ. Τα καταστήματα άρχισαν να ανοίγουν όλο και νωρίτερα εκείνη την Παρασκευή και οι πιστοί καταναλωτές τρέχουν από τα ξημερώματα και σχηματίζουν ουρές. Έχουν υπάρξει αναφορές για βία μεταξύ πελατών την ημέρα αυτή. Ειδικότερα, από το 2006 έχουν αναφερθεί επτά θάνατοι και 98 τραυματισμοί σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν ξεχνάμε μάλιστα ότι κατά τη διάρκεια Μαύρης Παρασκευής το 2008, ένας 34χρονος εργαζόμενος της Walmart στο Λονγκ Άιλαντ των ΗΠΑ ποδοπατήθηκε στην κυριολεξία από εκατοντάδες καταναλωτές, οι οποίοι σε κατάσταση παροξυσμού προσπάθησαν να μπουν στο κατάστημα πριν καν ανοίξουν οι πόρτες του. Μετά από αυτή την επιτυχία στις ΗΠΑ έχουν καθιερώσει και την “Cyber Monday”, κάτι το οποίο αφορά αντίστοιχες αγορές αλλά μέσω διαδικτύου και οι υπάλληλοι στα on line καταστήματα έχουν αρχίσει να διαμαρτύρονται για τις ατελείωτες ώρες που πρέπει να βρίσκονται μπροστά στον υπολογιστή. Ο άνθρωπος της σημερινής εποχής έχει εμποτιστεί με την κουλτούρα του καταναλωτισμού και του ανταγωνισμού πιστεύοντας πως όσο περισσότερο ψωνίσει τόσο μεγαλύτερη κοινωνική αποδοχή θα έχει και άρα ο ίδιος θα είναι ικανοποιημένος. Αυτή είναι η εικόνα του σύγχρονου καπιταλιστικού κράτους και στις ακραίες του εκφάνσεις –όπως στην συγκερκιμένη περίπτωση- οδηγεί σε αυτό που λέμε κοινωνικό κανιβαλισμό.
Λευκές νύχτες, μαύρες Παρασκευές και συννεφιασμένες Κυριακές
Το να θέλουμε να αναπαράγουμε ένα τέτοιο έθιμο σε μια χώρα που η οικονομική κρίση καλά κρατεί και ο μέσος άνθρωπος παλεύει για το βιοπορισμό του είναι απλά γελοίο. Καταρχάς, οι περισσότεροι γνωρίζουν πως δεν θα έχουν ακραία κέρδη. Όταν, δηλαδή, πάνω από το ένα τρίτο των πολιτών παλεύει καθημερινά προκειμένου να εξασφαλίσει τα στοιχειώδη για την επιβίωσή του, το σίγουρο είναι ότι δεν του περισσεύουν για να βγει να καταναλώσει σε δώρα και αξεσουάρ, όσο φθηνά και αν είναι.
Στην χειρότερη θέση όλων, φυσικά, βρίσκονται οι εργαζόμενοι, οι οποίοι αντιμετωπίζουν για ακόμη μια φορά συνθήκες εντατικοποίησης. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι εκείνη την εβδομάδα κάνουν υπερωρίες έως και 12 ώρες, φυσικά απλήρωτες. Πολλοί από αυτούς που δουλεύουν με μερική απασχόληση αναγκάζονται να δουλεύουν πολύ περισσότερες ώρες, οι οποίες δεν δηλώνονται και φυσικά δεν πληρώνονται. Είναι όλοι αυτοί οι εργαζόμενοι του εμπορίου που ζούνε καθημερινά τις συνθήκες αυτές της εργασιακής ζούγκλας, με απλήρωτες υπερωρίες, επισφάλεια, άθλιους μισθούς. Μπορεί, λοιπόν για να τους καταναλωτές αυτό το πανηγυράκι να είναι μια μέρα “καταναλωτικής χαράς”, για τους ίδιους τους εργαζόμενους όμως είναι μέρες και εβδομάδες ατελείωτης πίεσης και προετοιμασίας.
Φυσικά θα ακούσουμε πως αυτές οι μέρες βοηθάνε την οικονομία της αγοράς και άρα δίνουν μια ώθηση στην οικονομία της χώρας. Ούτε η “μαύρη παρασκευή” ούτε η “λευκή νύχτα” ούτε οι 32 Κυριακές το χρόνο θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της οικονομίας. Το μόνο που καταφέρνουν αυτές οι μέρες είναι η καπιταλιστική κερδοφορία, δηλαδή το κέρδος του κεφαλαίου στις πλάτες των εργαζόμενων, καταπατώντας κάθε εργασιακό δικαίωμα, φτάνοντάς τους στην εξόντωση και πολλές φορές στην παραίτηση. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως η κατάσταση γίνεται όλο και πιο σκληρή. Συνεχώς περισσότερα νέα μέτρα και νέες συνθήκες έρχονται να μας επιβληθούν και να κάνουν τις ζωές των εργαζόμενων ανυπόφορες, εντείνοντας την ανασφάλεια, την φτωχοποίηση, την εντατικοποίηση. Είναι επιτακτική η ανάγκη οργάνωσης και αντίστασης απέναντι στην καπιταλιστική βαρβαρότητα. Μόνος δρόμος για εμάς η οργάνωση σε σωματεία βάσης με επαναστατικά χαρακτηριστικά ενάντια στον ενδοσυστημικό ρόλο της συνδικαλιστικής ηγεσίας που τόσα χρόνια κάνει “γαργάρα” την καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων. Πρέπει λοιπόν να υπερασπιστούμε τα συμφέροντα της τάξης μας, απέναντι σε αφεντικά, κράτος και κεφάλαιο.
Συλλογική αντίσταση και επίθεση για μια κοινωνία ισότητας και ελευθερίας.
Για την αναρχία και τον ελευθεριακό κομμουνισμό.
*κείμενο που γράφτηκε από τη Libertatia, συλλογικότητα για τον ελευθεριακό κομμουνισμό- μέλος της ΑΠΟ-ΟΣ και μοιράστηκε στους εργαζόμενους σε παρέμβαση που πραγματοποιήθηκε το 2018