Εδώ και ένα μήνα περίπου, στην ιστοσελίδα Organise! συγκεντρώνουμε ανακοινώσεις και κείμενα αναρχικών σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η αφετηρία μας ήταν να μεταφέρουμε φωνές από την Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη, καθώς ήταν σχετικά ελάχιστοι οι δυτικοί αναρχικοί που φαινόταν να έχουν επαφή με τις συγκεκριμένες οπτικές, παρόλο που οι σύντροφοι της Ανατολικής Ευρώπης ζητούσαν κατηγορηματικά να τους ακούσουμε.
Ως επί το πλείστον, οι Βρετανοί αναρχικοί δεν κατάφεραν να παρακολουθήσουν την κλιμάκωση της πολιτικής κατάστασης, με τη βίαιη καταστολή των διαφωνούντων στη Ρωσία και τη Λευκορωσία και την ολοένα και πιθανότερη πραγματοποίηση της απειλής του Πούτιν να εισβάλει σε μεγάλο μέρος της Ουκρανίας. Ωστόσο, οι αναρχικοί στην Ουκρανία αντιλήφθηκαν την απειλή και άρχισαν να προετοιμάζονται προκειμένου είτε να παραμείνουν στη χώρα και να αντισταθούν είτε να κατορθώσουν να φύγουν. Πολλοί δεν είχαν άλλη επιλογή ούτως ή άλλως. Συνήθως, οι αναρχικοί προσπαθούμε να αναδείξουμε στη δημοσιότητα τους αγώνες των καταπιεσμένων, με τα δικά μας ενημερωτικά μέσα, πασχίζοντας να δημιουργήσουμε εμείς οι ίδιοι κάποιο θόρυβο που θα υπερισχύει των κυρίαρχων αφηγημάτων. Ο ρόλος μας εδώ είναι διαφορετικός. Όλοι γνωρίζουν τι συμβαίνει. Τώρα η δουλειά μας είναι να αναλύσουμε τον πόλεμο – τόσο τον συνολικό όσο και τον ειδικό – με τρόπο που θα προωθεί τελικά τον ταξικό πόλεμο. Και αυτό γίνεται αφενός ξεχωρίζοντας τι από όλα όσα κυκλοφορούν στα διαθέσιμα μέσα ενημέρωσης συνιστά πραγματικό γεγονός και τι μυθοπλασία, και αφετέρου κατανοώντας πολύπλοκες καταστάσεις, βασιζόμενοι ιστορικά στη θεωρία μας αλλά και στην εσωτερική πληροφόρηση από αναρχικούς που βρίσκονται στην περιοχή.Ο μοναδικός αναρχικός μαχητής που σκοτώθηκε στην Ουκρανία, απ’ όσο γνωρίζουμε, είναι ο Igor Volokhov, ο οποίος έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια ρωσικού βομβαρδισμού κοντά στο Χάρκοβο πριν από τις 15 Μαρτίου. Επιθυμία του ήταν να δημιουργήσει ένα δίκτυο αναρχικών κοπερατίβων στην Ουκρανία. Τι μπορούμε λοιπόν να πούμε για έναν τόσο ιδεαλιστικό και τραγικό θάνατο; Το κείμενο αυτό εξετάζει ορισμένα από τα ζητήματα που άπτονται του τι κάνουν και τι λένε οι αναρχικοί στις χώρες οι οποίες προφανώς εμπλέκονται πιο άμεσα – την Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία – καθώς και το τι λένε και τι κάνουν οι αναρχικοί στη Δύση απέναντι στην κατάσταση όπως εξελίσσεται. Έχουν αναδυθεί διαφορετικές οπτικές στο εσωτερικό ομάδων, δικτύων, οργανώσεων, ομοσπονδιών και διεθνών, τόσο στην περιοχή εκείνη όσο και ευρύτερα. Εδώ παρουσιάζουμε κάποιες από αυτές τις οπτικές και τις πραγματευόμαστε κριτικά, χωρίς όμως την πρόθεση να κάνουμε οριστικές δηλώσεις. Όπως όλοι, έτσι και η [βρετανική] Αναρχική Ομοσπονδία (AF) συνεχίζει να επεξεργάζεται την ευρύτερη εικόνα, ακούγοντας επίσης και όλους τους υπόλοιπους.
Η κατάσταση τη στιγμή που το τεύχος οδεύει προς το τυπογραφείο
Δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι ο πόλεμος βαίνει προς τον τερματισμό του είτε μέσω της «νίκης» κάποιας εκ των δύο πλευρών είτε μέσω διπλωματικής λύσης. Οι πολίτες της Ουκρανίας βομβαρδίζονται για να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και καθώς προσπαθούν να διαφύγουν από τις σοβαρότερα πληγείσες περιοχές απάγονται και οδηγούνται στη Ρωσία για καταναγκαστικά έργα ή βασανίζονται και εκτελούνται. Πάνω από πέντε εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν ήδη εκτοπιστεί εντός της χώρας ή έχουν καταφύγει στο εξωτερικό. O απλός κόσμος της Ουκρανίας αντιστέκεται με οποιοδήποτε μέσο, από το να χρησιμοποιεί όπλα τα οποία έρχονται από το εξωτερικό μέχρι να προσπαθεί απλά να μεταπείσει τους εξαντλημένους και απελπισμένους νεαρούς Ρώσους στρατιώτες που υπηρετούν τη θητεία τους. Η βύθιση του «Μόσκβα» σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής όσον αφορά την αποφασιστικότητα της Ουκρανίας και έχει βαρύτατο αντίκτυπο για τις ρωσικές δυνατότητες στη Μαύρη Θάλασσα, παρ’ όλα αυτά δεκάδες χιλιάδες ακόμα άνθρωποι θα σκοτωθούν ή θα αποκαλυφθεί ότι έχουν σκοτωθεί. Καθώς φανερώνεται η κλίμακα της θηριωδίας των εγκλημάτων πολέμου, που μεταξύ άλλων διαπράττονται και από μεμονωμένους Ρώσους στρατιώτες, οξύνεται περισσότερο η κατάσταση μεταξύ όσων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Στο φως έρχονται ιστορίες αναπόφευκτης κτηνωδίας και εκ μέρους των Ουκρανών επίσης. Ασφαλώς, συγκριτικά ωχριούν, ωστόσο οι περισσότεροι Ρώσοι στρατιώτες είναι κι εκείνοι θύματα του πολέμου, ακόμα κι αν κάτι τέτοιο δεν έχει νόημα, όχι άμεσα τουλάχιστον, για τους ανθρώπους που σφαγιάζουν. Για τέτοιους λόγους άλλωστε οι αναρχικοί θεωρούν πως κάθε πόλεμος αποτελεί έγκλημα. Οι λόγοι για τους οποίους Ρώσοι στρατιώτες αρνούνται πια να πολεμήσουν και λιποτακτούν κυμαίνονται από τον φόβο, το κρύο και την πείνα έως την οργή ή την αλληλεγγύη προς τους Ουκρανούς πολίτες. Ο θάνατος ίσως και 500 ναυτών στο «Μόσκβα» σίγουρα δεν βοηθά ούτε το ηθικό του πολεμικού ναυτικού. Περιστατικά άρνησης συμμετοχής στον πόλεμο, καθώς αυτός επεκτείνεται, καταγράφονται και στη Λευκορωσία. Όμως, η κλίμακα μιας τέτοιας αντίστασης δεν αφήνει μέχρι στιγμής πολλές ελπίδες ότι θα σταθεί ικανή να συντρίψει τη στρατιωτική ισχύ του Πούτιν.H κυρίαρχη άποψη στη Δύση είναι ότι τα κράτη θα πρέπει να στείλουν περισσότερα όπλα στις ουκρανικές δυνάμεις και να παρέμβουν με αποφασιστικό τρόπο, χωρίς να προκαλέσουν τον Πούτιν στην έναρξη ενός πυρηνικού πολέμου. Ο κόσμος φαίνεται να θέλει μια τέτοια στρατιωτική ενίσχυση στον ίδιο βαθμό που θέλει να συνδράμει και τους πρόσφυγες. Υπάρχουν πολλές κυνικές παρατηρήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν σχετικά με τους λόγους για τους οποίους η Δύση νοιάζεται περισσότερο για τους Ουκρανούς από ό,τι για τους Αφγανούς, τους Κούρδους ή τους Σουδανούς, για παράδειγμα, που αγωνίζονται για ελευθερία – και οι λόγοι αυτοί αφορούν μεταξύ άλλων το χρώμα του δέρματός τους. Σίγουρα όμως εμφανίζεται διάθεση εμπλοκής σε ένα βαθύτερο επίπεδο από εκείνο της απλής καταδίκης του Πούτιν, της ψήφισης κυρώσεων και της συλλογής χρημάτων για ανθρωπιστική βοήθεια. Ίσως φαντάζει παράξενο λοιπόν που ορισμένοι αναρχικοί στέκονται πιο επιφυλακτικά από το ευρύτερο κοινό σε σχέση με την υποστήριξη της στρατιωτικής μάχης στην Ουκρανία. Και αναφερόμαστε στο γεγονός ότι δεν θέλουν να στείλουν χρήματα για όπλα που ζητούν οι αναρχικοί για αυτοάμυνα.Πρώτα όμως, ας δούμε το ιστορικό υπόβαθρο.
Ο αναρχισμός στην ανατολική Ευρώπη
Η αφετηρία μας για τον σχολιασμό των σημερινών γεγονότων είναι οι γνώσεις που αποκομίσαμε μέσα από τη συμμετοχή μας στη Διεθνή των Αναρχικών Ομοσπονδιών (IFA-FAI). Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε συνεργαστεί με ομάδες που ανήκουν ή συνδέονται με την IFA στη Σλοβενία και την Κροατία, τη Λευκορωσία, την Τσεχία και τη Σλοβακία, τη Βουλγαρία και τη Μακεδονία, ενώ έχουμε συμμετάσχει σε κινήσεις αλληλεγγύης της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων (IWA) στην Κροατία, τη Σερβία και τη Ρωσία. Έχουμε επίσης συνεργαστεί με συντρόφους από την ομάδα Αυτόνομη Δράση στην πρώην ΕΣΣΔ, διανέμοντας τα κείμενά που εξέδιδαν, καθώς και με το αγγλόφωνο περιοδικό Abolishing the Borders from Below. Έχουμε στηρίξει υλικά εξόριστους από χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, όπως και αναρχικούς και αντιφασίστες κρατούμενους που βρίσκονται φυλακισμένοι σε αδιανόητες συνθήκες, χωρίς την οικονομική δυνατότητα νομικής εκπροσώπησης, εκτίοντας πολυετείς ποινές, για να μη μιλήσουμε για τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες… Την ίδια στιγμή, στο ευρύτερο πρώην ανατολικό μπλοκ, φασίστες κυνηγούν με όπλα και μαχαίρια τους συντρόφους μας, ενώ οι οικογένειες και τα σπίτια τους απειλούνται εξαιτίας της δράσης τους ενάντια στην ακροδεξιά. Από την πρώτη στιγμή που ενταχθήκαμε στην IFA, τα μέλη της ομοσπονδίας της πρώην ΕΣΣΔ μας έλεγαν: «Δεν μπορείτε να καταλάβετε. Είναι διαφορετικά για εμάς». Ήταν, είναι, και γίνεται όλο και χειρότερο. Καταβάλαμε προσπάθειες για να κατανοήσουμε την κατάσταση και να τη γνωστοποιήσουμε και σε άλλους Βρετανούς αναρχικούς. Τα τελευταία χρόνια το κίνημα στη Βρετανία εμπλουτίστηκε με την παρουσία συντρόφων από την ανατολική Ευρώπη, που ούτως ή άλλως τα γνωρίζουν όλα αυτά. Ωστόσο, παραμένει ο κίνδυνος να λειτουργούμε σε παράλληλες αλλά άνισες πραγματικότητες.Εννοούμε ότι αφενός υπάρχουν οι θεωρητικές και ιστορικές θέσεις που σφυρηλατήθηκαν από τους κλασικούς αναρχικούς και υιοθετήθηκαν από τους ιδεολογικούς διαδόχους τους, όπως είναι στη Βρετανία η Αναρχική Ομοσπονδία – μέλος της IFA (AF-IFA) και η Ομοσπονδία Αλληλεγγύης (Solidarity Federation, SolFed-IWA), και λιγότερο ρητά από την πλειοψηφία των Βρετανών αναρχικών που δεν ανήκουν σε οργανώσεις. Η θέση αυτή αποτυπώνεται στη φράση “Κανένας άλλος πόλεμος, πέρα από τον ταξικό πόλεμο» και υποστηρίζει ότι η απάντηση σε κάθε πόλεμο μεταξύ κρατών είναι «Στο διάολο να πάνε και οι δύο». Στη συνέχεια κατηγορούμε τις μιλιταριστικές φιλοδοξίες της ίδιας της χώρας μας και τον ρόλο του ΝΑΤΟ. Εντούτοις, είναι πολύ ευκολότερο να συμμετέχει κανείς στον αντιμιλιταριστικό ταξικό πόλεμο σε «δημοκρατικές» χώρες, όπου υφίστανται έννοιες όπως το δικαίωμα στη διαμαρτυρία, στη νομική εκπροσώπηση, σε σχετικά διαφανείς δίκες και αναλογικές ποινές. Πράγματι, όλα αυτά αποσαθρώνονται διαρκώς. Καλώς ήρθατε λοιπόν σε ένα ελάχιστο μέρος της πραγματικότητας που αντιμετωπίζουν οι σύντροφοι στη Ρωσία και τη Λευκορωσία εδώ και δεκαετίες. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόνο τρεις σημαντικές αναρχικές ομάδες στη Ρωσία, οι οποίες εκδίδουν κείμενα και στα αγγλικά: ο Αναρχικός Μαύρος Σταυρός (ABC Μόσχας), το ρωσικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων KRAS-AIT και η Αυτόνομη Δράση (Autonomous Action). Η Αυτόνομη Δράση είναι ένα δίκτυο και ταυτόχρονα μια διαδικτυακή πλατφόρμα για αναρχικούς από διάφορες τάσεις, ίσως η πιο ενημερωμένη και έγκυρη πηγή πληροφόρησης για τον κόσμο που βρίσκεται εκτός Ρωσίας, αν και εντέλει στη Ρωσία απαγορεύτηκε επίσημα στις 8 Απριλίου. Όσον αφορά τη Λευκορωσία, δεν είναι πλέον εφικτό να έχει κανείς οργανωμένη παρουσία ως αναρχικός ανοιχτά ή και με οποιονδήποτε τρόπο. Εξακολουθεί να παρέχεται υποστήριξη προς τους αναρχικούς και αντιφασίστες κρατούμενους μέσω του Αναρχικού Μαύρου Σταυρού της Λευκορωσίας (ABC Belarus), αλλά το ενδιαφέρον είναι στραμμένο στην Ουκρανία, με την ιστοσελίδα Pramen να αναφέρει ότι: «Ο αγώνας μας στοχεύει κυρίως στην προστασία του λαού από τις θηριωδίες της ρωσικής δικτατορίας» (6 Απριλίου 2022).
Ο αναρχισμός στην ανατολική Ευρώπη
Η αφετηρία μας για τον σχολιασμό των σημερινών γεγονότων είναι οι γνώσεις που αποκομίσαμε μέσα από τη συμμετοχή μας στη Διεθνή των Αναρχικών Ομοσπονδιών (IFA-FAI). Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε συνεργαστεί με ομάδες που ανήκουν ή συνδέονται με την IFA στη Σλοβενία και την Κροατία, τη Λευκορωσία, την Τσεχία και τη Σλοβακία, τη Βουλγαρία και τη Μακεδονία, ενώ έχουμε συμμετάσχει σε κινήσεις αλληλεγγύης της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων (IWA) στην Κροατία, τη Σερβία και τη Ρωσία. Έχουμε επίσης συνεργαστεί με συντρόφους από την ομάδα Αυτόνομη Δράση στην πρώην ΕΣΣΔ, διανέμοντας τα κείμενά που εξέδιδαν, καθώς και με το αγγλόφωνο περιοδικό Abolishing the Borders from Below. Έχουμε στηρίξει υλικά εξόριστους από χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, όπως και αναρχικούς και αντιφασίστες κρατούμενους που βρίσκονται φυλακισμένοι σε αδιανόητες συνθήκες, χωρίς την οικονομική δυνατότητα νομικής εκπροσώπησης, εκτίοντας πολυετείς ποινές, για να μη μιλήσουμε για τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες… Την ίδια στιγμή, στο ευρύτερο πρώην ανατολικό μπλοκ, φασίστες κυνηγούν με όπλα και μαχαίρια τους συντρόφους μας, ενώ οι οικογένειες και τα σπίτια τους απειλούνται εξαιτίας της δράσης τους ενάντια στην ακροδεξιά.
Από την πρώτη στιγμή που ενταχθήκαμε στην IFA, τα μέλη της ομοσπονδίας της πρώην ΕΣΣΔ μας έλεγαν: «Δεν μπορείτε να καταλάβετε. Είναι διαφορετικά για εμάς». Ήταν, είναι, και γίνεται όλο και χειρότερο. Καταβάλαμε προσπάθειες για να κατανοήσουμε την κατάσταση και να τη γνωστοποιήσουμε και σε άλλους Βρετανούς αναρχικούς. Τα τελευταία χρόνια το κίνημα στη Βρετανία εμπλουτίστηκε με την παρουσία συντρόφων από την ανατολική Ευρώπη, που ούτως ή άλλως τα γνωρίζουν όλα αυτά. Ωστόσο, παραμένει ο κίνδυνος να λειτουργούμε σε παράλληλες αλλά άνισες πραγματικότητες.
Εννοούμε ότι αφενός υπάρχουν οι θεωρητικές και ιστορικές θέσεις που σφυρηλατήθηκαν από τους κλασικούς αναρχικούς και υιοθετήθηκαν από τους ιδεολογικούς διαδόχους τους, όπως είναι στη Βρετανία η Αναρχική Ομοσπονδία – μέλος της IFA (AF-IFA) και η Ομοσπονδία Αλληλεγγύης (Solidarity Federation, SolFed-IWA), και λιγότερο ρητά από την πλειοψηφία των Βρετανών αναρχικών που δεν ανήκουν σε οργανώσεις. Η θέση αυτή αποτυπώνεται στη φράση “Κανένας άλλος πόλεμος, πέρα από τον ταξικό πόλεμο» και υποστηρίζει ότι η απάντηση σε κάθε πόλεμο μεταξύ κρατών είναι «Στο διάολο να πάνε και οι δύο». Στη συνέχεια κατηγορούμε τις μιλιταριστικές φιλοδοξίες της ίδιας της χώρας μας και τον ρόλο του ΝΑΤΟ. Εντούτοις, είναι πολύ ευκολότερο να συμμετέχει κανείς στον αντιμιλιταριστικό ταξικό πόλεμο σε «δημοκρατικές» χώρες, όπου υφίστανται έννοιες όπως το δικαίωμα στη διαμαρτυρία, στη νομική εκπροσώπηση, σε σχετικά διαφανείς δίκες και αναλογικές ποινές. Πράγματι, όλα αυτά αποσαθρώνονται διαρκώς. Καλώς ήρθατε λοιπόν σε ένα ελάχιστο μέρος της πραγματικότητας που αντιμετωπίζουν οι σύντροφοι στη Ρωσία και τη Λευκορωσία εδώ και δεκαετίες.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόνο τρεις σημαντικές αναρχικές ομάδες στη Ρωσία, οι οποίες εκδίδουν κείμενα και στα αγγλικά: ο Αναρχικός Μαύρος Σταυρός (ABC Μόσχας), το ρωσικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων KRAS-AIT και η Αυτόνομη Δράση (Autonomous Action). Η Αυτόνομη Δράση είναι ένα δίκτυο και ταυτόχρονα μια διαδικτυακή πλατφόρμα για αναρχικούς από διάφορες τάσεις, ίσως η πιο ενημερωμένη και έγκυρη πηγή πληροφόρησης για τον κόσμο που βρίσκεται εκτός Ρωσίας, αν και εντέλει στη Ρωσία απαγορεύτηκε επίσημα στις 8 Απριλίου.
Όσον αφορά τη Λευκορωσία, δεν είναι πλέον εφικτό να έχει κανείς οργανωμένη παρουσία ως αναρχικός ανοιχτά ή και με οποιονδήποτε τρόπο. Εξακολουθεί να παρέχεται υποστήριξη προς τους αναρχικούς και αντιφασίστες κρατούμενους μέσω του Αναρχικού Μαύρου Σταυρού της Λευκορωσίας (ABC Belarus), αλλά το ενδιαφέρον είναι στραμμένο στην Ουκρανία, με την ιστοσελίδα Pramen να αναφέρει ότι: «Ο αγώνας μας στοχεύει κυρίως στην προστασία του λαού από τις θηριωδίες της ρωσικής δικτατορίας» (6 Απριλίου 2022).
Ο αναρχισμός στην Ουκρανία σήμερα
Προτού αναφερθούμε στις θέσεις των αναρχικών εκτός Ουκρανίας, αξίζει να επισημάνουμε τις πηγές που δημοσιοποιούν τον λόγο των ίδιων των αναρχικών της Ουκρανίας. Δεν είναι δύσκολο να αποκτήσουμε πρόσβαση στο τι λένε. Μόνο τις τελευταίες εβδομάδες, στην ιστοσελίδα Enough 14 εμφανίζονται αμέτρητα άρθρα και συνεντεύξεις αναρχικών στην Ουκρανία – είτε είναι Ουκρανοί είτε ξένοι μαχητές – όπως και σχόλια για την κατάσταση. Στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα θα βρει κανείς παραπομπές στις εξεγέρσεις του 2014 στην Ουκρανία και συνδέσμους για άλλες ιστοσελίδες και έντυπα από όλον τον κόσμο. Έτσι, φέρνει σε επαφή διαφορετικές αναρχικές απόψεις, οι οποίες δεν εξαντλούνται στην Ουκρανία, ενώ επιπλέον λειτουργεί συνδυαστικά με τον ιστότοπο Libcom.org. Αυτή τη στιγμή μπορεί κανείς να διαβάσει εκεί το ημερολόγιο πολέμου ενός Λευκορώσου μαχητή, καθώς και πρόσφατες συνεντεύξεις και άρθρα ομάδων που προϋπήρχαν του πολέμου, όπως για παράδειγμα η Μαύρη Σημαία στη δυτική Ουκρανία – μια πρωτοβουλία με χαρακτηριστικά Food not Bombs – η οποία υφίσταται από το 2016.
Από την έναρξη του πολέμου κι έπειτα, η πλέον ορατή ομάδα είναι η Επιτροπή Αντίστασης (Resistance Committee), η οποία δημιουργήθηκε ως αναρχική μονάδα «εδαφικής άμυνας». Οι Ουκρανοί δεν εντάσσονται υποχρεωτικά στον τακτικό στρατό και συχνά συμμετέχουν σε αυτές τις πιο άτυπες ομάδες. Η βιωσιμότητα της Επιτροπής Αντίστασης κατά την ίδρυσή της οφείλεται στην ημι-αυτονομία των συγκεκριμένων ομάδων.
«Επιχείρηση Αλληλεγγύη» (Operation Solidarity) ονομάζεται μια ομάδα και η ιστοσελίδα της, που μεταφέρει ειδήσεις και προσφέρει υποστήριξη σε τέτοιες μονάδες. Πιο συγκεκριμένα, συγκεντρώνει ανθρωπιστική βοήθεια και αμυντικό εξοπλισμό για τους μαχητές. Για παράδειγμα, στις 10 Απριλίου 2022, δημοσίευσαν την ακόλουθη ανάρτηση: «Παραδώσαμε μια κάμερα θερμικής απεικόνισης, φορητούς φορτιστές, αντιασφυξιογόνες μάσκες και καραμπίνες στην αναγνωριστική μονάδα αεράμυνας που μάχεται στην ανατολική Ουκρανία. Στους διασώστες που βρίσκονται επίσης στα ανατολικά παραδόθηκαν ένα καινούργιο κράνος, επιγονατίδες, περιαγκωνίδες και δύο κιβώτια με φαρμακευτικό υλικό. Η εδαφική άμυνα του Κιέβου παρέλαβε 3 αλεξίσφαιρα γιλέκα, συσκευές θερμικής απεικόνισης, τουρνικέ, καραμπίνες και ρολόγια. Η αλληλεγγύη είναι το όπλο μας!».
Από την άλλη πλευρά, μαθαίνουμε από τις επαφές μας εκεί ότι τα όπλα – ανάμεσά τους κι εκείνα των μονάδων εδαφικής άμυνας, επομένως και των αναρχικών που συμμετέχουν σε αυτές – βρίσκονται τελικά στη διάθεση του ουκρανικού στρατού, καθώς ο στρατός εγκαθίδρυσε κάποιες δομές για να ρυθμίσει την κατοχή και τη διακίνηση οπλισμού. Ένας συντάκτης της Αυτόνομης Δράσης είχε προβλέψει ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο ήδη από τις 13 Μαρτίου 2022. Άρα λοιπόν αποδείχτηκε εσφαλμένος ο εξοπλισμός των Ουκρανών αναρχικών, τη στιγμή που εξοπλίζεται και όλη η υπόλοιπη ουκρανική αντίσταση, εξαιτίας της πιθανότητας να χάσουν τα όπλα τους από το κράτος;
Η αρχική μας απάντηση στον πόλεμο
Ορισμένες ομάδες της βρετανικής Αναρχικής Ομοσπονδίας (η AF London και η AF Nomads) εξέδωσαν ανακοίνωση για τον πόλεμο από τις πρώτες μέρες (5 Μαρτίου 2022).«Ως αναρχικοί είμαστε ενάντια σε όλους τους κρατικούς πολέμους και στεκόμαστε αλληλέγγυοι με τα θύματα των πολέμων αυτών – με τους ανθρώπους των οποίων οι ζωές θα καταστραφούν ως “παράπλευρες απώλειες” στην επιδίωξη των ηγεμόνων τους για εξουσία. Όποιος κι αν “κερδίσει” τον πόλεμο, δύσκολα θα βλέπαμε κάτι τέτοιο να βελτιώνει τη ζωή του λαού είτε της Ουκρανίας είτε της Ρωσίας. Πολλοί θα σκοτωθούν, πολλές ακόμα ζωές θα καταστραφούν και οι συνέπειες του πολέμου θα φέρουν την εξαθλίωση στους ανθρώπους που υποφέρουν και από τις δύο κυβερνήσεις.
Ελπίζουμε ότι μέσα σε αυτή την αιματοχυσία, οι λαοί όλων των εμπλεκόμενων χωρών δεν θα παρασυρθούν σε έναν ακόμη πιο επιθετικό εθνικισμό και σε μια συστράτευση με τους διεφθαρμένους ηγέτες τους, αλλά αντίθετα θα τους αναγνωρίσουν ως αυτό που πραγματικά είναι: εξουσιοκάπηλοι που κρύβονται πίσω από εθνικιστικά ψεύδη, που αδιαφορούν πλήρως για τους υπηκόους τους και δεν διστάζουν να τους χρησιμοποιούν ως βορά για τα κανόνια, προκειμένου να επιτύχουν τις δικές τους επιδιώξεις. Η “εθνική δόξα” και τα “κρατικά συμφέροντα” εξαγοράζονταν πάντα με το αίμα των απλών ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν κανένα κοινό συμφέρον με τους ηγέτες που απαιτούν τη θυσία τους.
Μολονότι δεν είμαστε οπαδοί ούτε του ουκρανικού κράτους, ούτε του ρωσικού κράτους, ούτε των δυτικών κρατών που υποστηρίζουν την Ουκρανία, το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για αυτόν τον πόλεμο ανήκει σαφώς στη Μόσχα. Πρόκειται για έναν ιμπεριαλιστικό επιθετικό πόλεμο εναντίον μιας περιοχής που παραδοσιακά έχει υποστεί φρικτά δεινά από τη Ρωσική Αυτοκρατορία και τη Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσουμε ότι παρόλο που το ρωσικό κράτος είναι ο επιτιθέμενος, το ουκρανικό κράτος παραμένει δυνάστης του λαού του, και οι δυτικοί υποστηρικτές του δεν είναι λιγότερο ιμπεριαλιστές από τη Ρωσία, ακόμη και αν στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ίσως το μικρότερο κακό.
Ενώπιον μιας τέτοιας καταστροφής, στεκόμαστε αλληλέγγυοι με όλους τους συντρόφους μας στην Ουκρανία. Οι Ουκρανοί αναρχικοί είναι αναγκασμένοι να επιλέξουν ανάμεσα στο να πολεμήσουν ενάντια στον ρωσικό ιμπεριαλισμό, ρισκάροντας να βρεθούν εμπλεκόμενοι σε μια πρακτική υποστήριξη εθνικιστικών και μιλιταριστικών θεσμών, στους οποίους αντιτίθεται κάθε αναρχικός, ή, από την άλλη μεριά, να επιχειρήσουν να αντιταχθούν σε κάθε είδους στρατιωτική δράση, ρισκάροντας έτσι να αφήσουν να επιβληθεί στον ουκρανικό λαό ένα κράτος-μαριονέτα, το οποίο, όπως όλα δείχνουν, θα είναι ακόμα χειρότερο από το σημερινό ουκρανικό κράτος. Δεν ζηλεύουμε όσους βρίσκονται μπροστά σε μια τέτοια επιλογή και δεν θα νιώθαμε άνετα αν κρίναμε τους συντρόφους μας για όποια επιλογή κάνουν. Σας ευχόμαστε καλή τύχη. Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας στους Ρώσους και Λευκορώσους αναρχικούς που αναμφισβήτητα κάνουν ό,τι μπορούν για να αντιταχθούν στον πόλεμο, καθώς και σε όλους τους ανθρώπους που αντιστέκονται στον πόλεμο στις δύο αυτές χώρες. Ο πόλεμος συνήθως φέρνει έξαρση του εθνικισμού και της εσωτερικής καταστολής, και οι συνθήκες θα γίνουν κατά πάσα πιθανότητα ακόμα δυσκολότερες για τους συντρόφους που βρίσκονται εκεί και οι οποίοι ήδη είναι αναγκασμένοι να κινούνται μέσα σε ένα καθεστώς μεγάλης καταστολής. Εκφράζουμε επίσης την αλληλεγγύη μας στην Επιτροπή Αντίστασης και στους λαούς της Ουκρανίας που πήραν τη συγκεκριμένη στάση ενάντια στον φασισμό και στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις εισβολής. Στέλνουμε την αλληλεγγύη μας σε όσους διαδηλώνουν ενάντια στον πόλεμο σε όλον τον κόσμο αλλά ειδικότερα στους διαδηλωτές στη Ρωσία και τη Λευκορωσία, οι οποίοι ξεσηκώνονται ενάντια στην τυραννία που επιχειρεί να τους φιμώσει. Και τέλος, εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας σε όλους εκείνους κι εκείνες που αυτοοργανώθηκαν για να παράσχουν την αναγκαία υποστήριξη και αλληλοβοήθεια όχι μόνο σε όσους μάχονται στην Ουκρανία αλλά και στους πρόσφυγες».
Για τα δεδομένα της βρετανικής Αναρχικής Ομοσπονδίας, πρόκειται για πολύ ενδιαφέρουσα ανακοίνωση. Οι δύο συγκεκριμένες ομάδες, αποδεχόμενες έναν ένοπλο ρόλο για τους αναρχικούς που είτε βρίσκονταν ήδη είτε κατευθύνονταν στην Ουκρανία, συντάχθηκαν με αρκετά από όσα έλεγαν οι αναρχικοί στην Ουκρανία και τη Ρωσία, καθώς και οι εξόριστοι Λευκορώσοι. Παρόμοια άποψη εξέφρασε και η ομοσπονδία της Γαλλίας (FA-IFA). Αλλά η δική τους δήλωση έθιγε κι ένα πρόβλημα: «Στεκόμαστε αλληλέγγυοι με τους συντρόφους μας από εκείνη την περιοχή, οι οποίοι έχουν αποφασίσει είτε να φύγουν από τη χώρα είτε να πολεμήσουν στις ουκρανικές ομάδες αυτοάμυνας, αν και γνωρίζουμε ότι από το 2014 δρουν εκεί και ακροδεξιές ομάδες φασιστικής και ναζιστικής ιδεολογίας (αποτελώντας, ωστόσο, μειοψηφία, προς μεγάλη δυσαρέσκεια του Πούτιν)».
Η παρουσία μιας ένοπλης και προσφάτως πανίσχυρης ακροδεξιάς στην Ουκρανία θα αποτελούσε οπωσδήποτε ζήτημα και εξακολουθεί να υφίσταται. Άλλα ζητήματα – στα οποία θα αναφερθούμε πρώτα – αφορούν θέματα όπως το αν η παραδοσιακή μας αντιμιλιταριστική ανάλυση παραμένει επίκαιρη ή αν ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία χρήζει διαφορετικής προσέγγισης, καθώς και το ρόλο του ΝΑΤΟ στις αναλύσεις μας.
Κανένας άλλος πόλεμος πέρα απ’ τον ταξικό;
Οι ανακοινώσεις των περισσότερων αναρχικών οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένων των τριών διεθνών, βασίζονται στην ανάλυση ότι οφείλουμε να εναντιωνόμαστε σε κάθε πόλεμο μεταξύ κρατών. Η αντίληψη αυτή πηγάζει από δοκιμασμένες γενικές παρατηρήσεις σχετικά με τη φύση των πολεμικών συρράξεων. Ελάχιστοι αναρχικοί θα διαφωνούσαν με τη θέση της IFA: «Καταδικάζουμε την εγκληματική επιθετικότητα που προωθεί η ρωσική κυβέρνηση στην Ουκρανία, όπως και κάθε μιλιταρισμό, και στεκόμαστε αλληλέγγυοι με τους καταπιεσμένους και στις δύο πλευρές των συνόρων, προωθώντας την ενεργή υποστήριξη στα θύματα της σύγκρουσης, στους πρόσφυγες, τους λιποτάκτες και τους αιχμάλωτους από όλες τις [αντιμαχόμενες] πλευρές αυτού του πολέμου και της πιθανής επέκτασής του». Η IWA θεωρεί ότι οι δύο πλευρές διαφέρουν, αλλά μόνο σε επιφανειακό επίπεδο: «Οι επαναστάτες… οφείλουν να δρουν προς το συμφέρον της εργατικής τάξης και όχι προς το συμφέρον οποιουδήποτε είδους καπιταλιστικού σχηματισμού. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι για τις καπιταλιστικές δυνάμεις, ανεξαρτήτως των όποιων διαφορών μεταξύ τους, που τις χρωματίζουν με ευνοϊκότερα χρώματα στο ένα ή το άλλο σημείο, ο πόλεμός τους ενάντια στα συμφέροντα της εργατικής τάξης είναι κοινός». Το Anarkismo προχωρά ακόμα ένα βήμα πιο πέρα στη στάση των ίσων αποστάσεων, καταδικάζοντας και τον ρωσικό και τον ουκρανικό «ιμπεριαλισμό»: «Το επαναστατικό και ταξικό μας καθήκον υπαγορεύει την οργάνωση και την ενίσχυση του διεθνιστικού, αντιπολεμικού και αντι-ιμπεριλαστικού κινήματος της εργατικής τάξης. Η λογική της διάκρισης μεταξύ επιθετικότερου ή προοδευτικότερου ιμπεριαλισμού είναι μια λογική που οδηγεί στην ήττα της εργατικής τάξης».Το ζήτημα, όμως, που θέτουν οι Ουκρανοί αναρχικοί, καθώς και πολλοί Ρώσοι και Λευκορώσοι αναρχικοί, είναι το εξής: Ποιος θα έχει απομείνει για να πολεμήσει στον ταξικό πόλεμο στο άμεσο μέλλον, αν και οι δύο πλευρές αντιμετωπιστούν με την ίδια εχθρότητα; Σίγουρα όχι οι ίδιοι, αν τα πράγματα συνεχίζουν όπως έχουν. Από αυτή την άποψη, η ανάλυση των διεθνών οργανώσεων είναι γεμάτη αφηρημένες ιδέες και καταλήγει μη ρεαλιστική στο πεδίο της δράσης, από όπου οι Ουκρανοί αναρχικοί ζητούν την υλική υποστήριξή μας, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και στρατιωτικός εξοπλισμός ώστε να μπορέσουν να αμυνθούν. Προκειμένου μια κοινωνία που βρίσκεται σε πόλεμο ενάντια σε γείτονές της να εξελιχθεί σε κοινωνία που βρίσκεται σε πόλεμο ενάντια στους δυνάστες της, χρειάζεται μια εμπεδωμένη επαναστατική ιδεολογική και οργανωτική βάση εντός της εργατικής τάξης, η οποία να είναι σε θέση να αντισταθεί σε οτιδήποτε της επιφυλάσσει το κράτος. Κάτι τέτοιο απέχει πολύ από την πραγματικότητα της ανατολικής Ευρώπης. Ακόμα και η πιο θετική και λεπτομερής αποτίμηση του αντιπολεμικού κινήματος στη Ρωσία από αναρχική σκοπιά (KRAS, 1η Απριλίου 2022), πασχίζει να εντοπίσει κάποια αξιόλογα παραδείγματα έστω και διαταξικής αντίστασης στον κρατικό ιμπεριαλισμό. Διαδηλώσεις έγιναν σε εκατοντάδες πόλεις της Ρωσίας, αλλά φαίνεται πως απλώς οδήγησαν σε αύξηση του αριθμού των συλληφθέντων (περισσότερα από 1.500 άτομα από τις 13 Μαρτίου και μετά), των φυλακισμένων και των καταδικασμένων σε καταναγκαστικά έργα (μόνο από την Αγ. Πετρούπολη, 123 άτομα). Είναι πραγματικά αδύνατο να σταθεί εκεί κάποια σοβαρή απειλή στην κρατική καταπίεση και δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί αναρχικοί συγκαταλέγονται σε όσους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Αυτό δεν αποτελεί κριτική προς τους αντιμιλιταριστές, πόσο μάλλον στους αναρχικούς, και ασφαλώς δεν είναι ίδιον του συγκεκριμένου πολέμου μόνο.
Ο Πούτιν δεν είναι άλλος ένας τραμπούκος καπιταλιστής;
Δηλαδή όλοι οι πολιτικοί είναι εξίσου κακοί και όλα τα κράτη εξίσου κακά, σωστά; Επομένως γιατί να εμπλακούν οι αναρχικοί στην άμυνα της Ουκρανίας, ειδικά από τη στιγμή που οι ίδιοι δεν έχουν σημειώσει παρά ελάχιστη πρόοδο στην πρόσφατη ιστορία της χώρας;
Όπως έγραψε η Αυτόνομη Δράση τον Φεβρουάριο, λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, «τα αποτελέσματα των 30 πρώτων χρόνων “δημοκρατίας” στην Ουκρανία είναι – για να το πούμε ευγενικά – μη πειστικά. Η οικονομία και τα μέσα ενημέρωσης βρίσκονται στα χέρια αντιμαχόμενων ολιγαρχών, η διαφθορά κυμαίνεται σε συγκλονιστικά επίπεδα, η οικονομική ανάπτυξη υστερεί σε σχέση με πολλές αφρικανικές χώρες, και επιπλέον, η χώρα έχει γίνει το παγκόσμιο επίκεντρο του νεοναζιστικού κινήματος. Και τα προβλήματα αυτά είναι κατά βάση εγχώρια και όχι αποτέλεσμα δολοπλοκιών του Κρεμλίνου».Ωστόσο, το κείμενο συνεχίζει: «Παρ’ όλα αυτά, η εναλλακτική είναι ακόμα χειρότερη. Ο Πούτιν δεν είναι ο χωροφύλακας μόνο της Ευρώπης, αλλά ο χωροφύλακας του κόσμου όλου. Από τη Συρία μέχρι τη Μιανμάρ, κάθε φορά που ένας δικτάτορας βασανίζει και σκοτώνει χιλιάδες ανθρώπους της ίδιας του της χώρας, ο Πούτιν εμφανίζεται για να του προσφέρει τη στήριξή του. Δεν υπάρχουν πλέον εκλογές στη Ρωσία. Ακόμη και οι πιο μετριοπαθείς προσπάθειες να αλλάξει κάτι καταλήγουν σε δικογραφίες και ποινικές διώξεις».
Το κείμενο αντλεί επίσης από την αναρχική μας κληρονομιά, επισημαίνοντας ότι τόσο ο Μπακούνιν όσο και ο Μαλατέστα συμφωνούσαν ότι μια ελαττωματική δημοκρατία συνιστά καλύτερο περιβάλλον για τους αναρχικούς από τον ιμπεριαλισμό ή τη δικτατορία. Οι Ουκρανοί αναρχικοί υιοθετούν την άποψη αυτή. Θεωρούν ότι υπάρχουν πολλά για τα οποία πρέπει να αγωνιστούν στην Ουκρανία όσον αφορά τις πολιτικές και προσωπικές ελευθερίες, οι οποίες απειλούνται απείρως περισσότερο από τον Πούτιν παρά από την καπιταλιστική τάξη της Ουκρανίας.
Όπως παρατηρεί ένας Ουκρανός αναρχικός, «ορισμένοι σύντροφοι στο εξωτερικό έμειναν έκπληκτοι και μάλιστα θύμωσαν που στην Ουκρανία αναπτύξαμε αντίσταση, πήραμε τα όπλα και αντεπιτεθήκαμε. Δεν έχει κανένα γόητρο για εμάς το ουκρανικό κράτος (το οποίο είναι περισσότερο νεοφιλελεύθερο, παρά ναζιστικό ή ακραία απολυταρχικό). Έχει πάρα πολλά προβλήματα, όπως κάθε ολιγαρχικό σύστημα: διαφθορά, καταστροφή των δικτύων κοινωνικής ασφάλειας, αστυνομική και ναζιστική βία κλπ. Την ίδια στιγμή, αφενός η Ουκρανία είναι χώρος με σχετικά μικρό κρατικό έλεγχο, ο οποίος όμως αυξάνεται, αλλά αφετέρου αποτελεί και χώρο ξεσηκωμού προοδευτικών κοινωνικών δυνάμεων». Για αρκετούς, λοιπόν, αναρχικούς της πρώην ΕΣΣΔ είναι πολύ πιο λογικό να βοηθήσουν τους αναρχικούς στη σχετικά δημοκρατική Ουκρανία να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Για όσο διάστημα μπορούν να το κάνουν, δηλαδή. Ο Ζελένσκι έχει απαγορεύσει τουλάχιστον 11 πολιτικά κόμματα/οργανώσεις, μολονότι κατά κύριο λόγο δεν είναι γνήσια, αλλά φιλορωσικά, κλεπτοκρατικά και αυταρχικά. Είχε ήδη κλείσει τα φιλορωσικά μίντια από τις αρχές Φεβρουαρίου. Πάντοτε εν καιρώ πολέμου, κάθε κράτος λογοκρίνει τους αντιφρονούντες. Παρ’ όλα αυτά, κανείς στη Δύση δεν το σχολιάζει, ίσως διότι φαινομενικά δεν υπάρχει περίπτωση να κάνει λάθος. Για τους αναρχικούς όμως κάθε μορφή κρατικής λογοκρισίας είναι κόκκινο πανί. Εξάλλου, πρόσφατα η αστυνομία πραγματοποίησε έρευνα στα γραφεία του Operation Solidarity. Ευτυχώς όλα πήγαν καλά αυτή τη φορά, αλλά για πόσο καιρό θα είναι έτσι; Και αν υπάρχει ένας σίγουρος τρόπος να αφεθούν οι αναρχικοί στο έλεος του κράτους τους, αυτός είναι το να μην τους προσφέρεται ενεργή και δημόσια αλληλεγγύη, αν μη τι άλλο ώστε να γνωρίζει η καταστολή ότι δεν είναι μόνοι.
Είναι λανθασμένος ο ιστορικός αντιμιλιταρισμός μας;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η βασική αντιπολεμική θέση – την οποία ανέπτυξε και υποστήριζε ο Μαλατέστα και από την οποία ο Κροπότκιν ως γνωστόν αποστασιοποιήθηκε το 1914 – διαμορφώθηκε σε μια εποχή πριν από τον φασισμό και πριν από το υπέρτατο παγκόσμιο καπιταλιστικό κίνητρο του πολέμου. Οι αναρχικοί πολέμησαν απέναντι στους φασίστες σε διάφορα πεδία και σήμερα βρίσκονται στο προσκήνιο, αποκαλύπτοντας τα οφέλη του πολέμου για τον παγκόσμιο καπιταλισμό. Αλλά όσον αφορά το ποιος είναι ο εχθρός, ο κόσμος δεν πέρασε απλά από τον πατροπαράδοτο ιμπεριαλισμό και μέσω του φασισμού στον καπιταλισμό. Ο Πούτιν ενσαρκώνει και τις τρεις αυτές εκδοχές. Στην προσέγγισή του για την Ουκρανία παραμένει ζωντανή η ίδια ιδεολογία που οδήγησε την Τουρκία στη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915. Στην πραγματικότητα, αυτή η προσέγγιση δεν εξαφανίστηκε ποτέ, παρ’ όλη την υποτιθέμενη «ειρήνη» που επήλθε στον κόσμο με την αμοιβαία στρατιωτικοποίηση των μεγάλων δυνάμεων και τους πολέμους δι’ αντιπροσώπων που διεξάγουν από την εποχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Πούτιν, όπως ο Φράνκο, ο Μόσλι, ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι, για να μην αναφέρουμε τον Στάλιν, είναι ένας μανιακός γενοκτόνος. Οι αναρχικοί πολέμησαν ενάντια σε όλους αυτούς, ποτέ δίχως να κάνουν συμβιβασμούς ή δίχως αποφάσεις που λαμβάνονταν στην πορεία και εντέλει αποδείχτηκαν λανθασμένες. Ακόμα και έτσι, ποτέ δεν μας υποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες στους αντιφασιστικούς κύκλους, είτε επρόκειτο για «δημοκρατίες» είτε για την εξουσιαστική αριστερά. Πώς σχετίζονται όλα αυτά με τη σημερινή πραγματικότητα; Επειδή οι αναρχικοί – συμπεριλαμβανομένων των διεθνών μαχητών – συμμετείχαν επίσης σε σύγχρονους πολέμους, με εμφανέστερο παράδειγμα τη Συρία, και είχαν την υποστήριξη μεγάλου μέρους του κινήματος. Ποια η διαφορά με τη σημερινή κατάσταση στην Ουκρανία; Ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι σε άλλες περιπτώσεις υπήρχαν αναρχικά κινήματα με αρκετά σημαντική δυναμική και επομένως, αν επιτύγχαναν σε στρατιωτικό επίπεδο, θα μπορούσαν να προχωρήσουν και στην επίτευξη της κοινωνικής επανάστασης. Όπως ήταν, για παράδειγμα, η μαχνοβίτικη Ουκρανία, η Ισπανία τη δεκαετία του 1930 και η σύγχρονη Τσιάπας. Με άλλα λόγια, μήπως τότε το ρίσκο φαινόταν να αξίζει τον κόπο; Μήπως το γεγονός ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει στην Ουκρανία, αποτελεί την άρρητη (δημοσίως τουλάχιστον) αιτία για την απροθυμία που δείχνουν κάποιες από τις μεγαλύτερες αναρχικές δομές να υποστηρίξουν τους Ουκρανούς αναρχικούς σε μορφές στρατιωτικής άμυνας;
Εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι δεν υποστηρίζουμε μόνο εκείνους τους αναρχικούς που πιστεύουμε ότι θα κερδίσουν στον αγώνα τους. Υποστηρίζουμε τους συντρόφους μας, με τον τρόπο που εκείνοι μας λένε ότι χρειάζονται. Αν δεν ισχύει αυτό, τότε ποιες θα είναι οι συνέπειες; Θα αποφασίζουν οι αναρχικοί από τις μεγαλύτερες, «πιο ελεύθερες», φιλελεύθερες δημοκρατίες για τη μοίρα του αναρχισμού σε χώρες με πιο αδύναμα κινήματα; Με άλλα λόγια, θα αποφασίσουμε εμείς τελικά τι είδους «αλληλεγγύη» χρειάζονται πραγματικά;
Όπως ξεκαθαρίζει ένας εκπρόσωπος της Operation Solidarity σε μία συζήτηση στο YouTube, η υποστήριξη από το εξωτερικό και η πολιτική προβολή θα μπορούσαν να επηρεάσουν καθοριστικά την αξιοπιστία του ουκρανικού αναρχισμού, και κατά συνέπεια τη μακροπρόθεσμη επιβίωσή του μετά τον πόλεμο, είτε κερδηθεί είτε χαθεί. Διεκδικεί σαφέστατα τη βοήθειά μας στη βάση της μελλοντικής εν δυνάμει επιρροής του κινήματος εκεί. Εάν όμως το επιδιωκόμενο για τους Ουκρανούς αναρχικούς είναι η εξωτερική αξιοπιστία, φαίνεται πως κάτι τέτοιο έχει ως τίμημα τον στραγγαλισμό μιας σημαντικής αντιπολεμικής κριτικής στη Δύση.
«Ούτε με το ΝΑΤΟ ούτε με τη Μόσχα»!
Αυτό είναι το σύνθημα της εξουσιαστικής αριστεράς καθώς και ορισμένων αναρχικών που δεν έχουν γνώση των τοπικών συνθηκών στην ανατολική Ευρώπη. Αλλά το ΝΑΤΟ σημαίνει διαφορετικά πράγματα για τους συντρόφους στην Ανατολή και τους συντρόφους στη Δύση, όσον αφορά την ιδιαίτερη, υλική μας πραγματικότητα. Ακόμα κι αν προερχόμαστε από το ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο, βιώνουμε την παγκόσμια τάξη πραγμάτων με τρόπο υποκειμενικά διαφορετικό. Στην Ουκρανία και τη Ρωσία το ΝΑΤΟ μοιάζει σαν ένα είδος πολύ απόμακρου εχθρού, δεδομένου ότι σε κάποιο βαθμό χαλιναγωγεί τον Πούτιν. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της Ρωσίας ή της Ουκρανίας, το να θέσει κανείς ως προτεραιότητα της προπαγάνδας του την εναντίωση στο ΝΑΤΟ δεν θα έβγαζε κανένα νόημα. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως στάση υπέρ του Πούτιν, παραβλέποντας ποιος είναι ο επιτιθέμενος, σε βαθμό που να φέρει τους αναρχικούς αντιμέτωπους με την πλειοψηφία του πληθυσμού, και μάλιστα σε μια πολύ κακή, από στρατηγικής άποψης, στιγμή για τους αναρχικούς.
Αλλά η κατάσταση σε ό,τι αφορά το ΝΑΤΟ είναι πολύ διαφορετική στη Δύση. O εναγκαλισμός με το ΝΑΤΟ θωρακίζει τα κράτη που ζούμε απέναντι στην αντιμιλιταριστική κριτική σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα, εκμηδενίζοντας δεκαετίες αγώνα ενάντια στα πυρηνικά όπλα και την αποστολή νατοϊκών δυνάμεων στην υπηρεσία των πολέμων δι’ αντιπροσώπων των ΗΠΑ. Οι αναρχικοί στη Δύση έχουμε πληρώσει το τίμημα γι’ αυτές τις δράσεις. Δεν μπορούμε επίσης να ξεχνάμε ότι οι αναρχικοί στα Βαλκάνια βομβαρδίστηκαν από το ΝΑΤΟ. Οι αναρχικοί που ζούμε σε χώρες όπου μπορούμε να οργανωνόμαστε με κάποια σχετική ελευθερία, δεν είναι δυνατόν να αντιταχθούμε στο ρωσικό μιλιταρισμό χωρίς παράλληλα να επιδιώκουμε την υπονόμευση των ίδιων μας των κρατών και του στρατιωτικού τους αφέντη. Όποια εικόνα κι αν έχουν οι σύντροφοι στην ανατολική Ευρώπη, το ΝΑΤΟ όχι μόνο δεν είναι ο μεγάλος σωτήρας, αλλά ο τύραννος της εργατικής τάξης και της αυτενέργειάς της.
Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει μια διάκριση ανάμεσα στις αναρχικές αναλύσεις για το ΝΑΤΟ και στην ανάλυση της λενινιστικής αριστεράς, με πιο πρόσφατο παράδειγμα κριτικής ένα άρθρο σχετικά με διαδήλωση που έγινε στο Βερολίνο, στις 9 Απριλίου 2022. Αναμφίβολα, οι επεκτατικές βλέψεις της ολοένα διευρυνόμενης νατοϊκής οικογένειας πάτησαν το κουμπί πανικού για τον Πούτιν. Αλλά το να κατηγορούμε πρωτίστως το ΝΑΤΟ για τη σύρραξη σημαίνει ότι εμμέσως κατηγορούμε και χώρες όπως η Πολωνία, ή χώρες των Βαλκανίων και της Βαλτικής που απελευθερώθηκαν από την πρώην ΕΣΣΔ. Πρόσφατα άρθρα ανατολικοευρωπαίων αναρχικών στο περιοδικό Freedom αποκρούουν αυτόν τον τρόπο σκέψης. Ένας συντάκτης από την Ουκρανία μάλιστα απάντησε στους ισχυρισμούς της βρετανικής αριστεράς ότι τα ουκρανικά κόμματα που απαγορεύτηκαν, όπως γράψαμε παραπάνω, ήταν αριστερές οργανώσεις. Δεν είμαστε αντίθετοι στην ανάδειξη του αυταρχισμού του Ζελένσκι, όμως τα συγκεκριμένα κόμματα σίγουρα δεν είναι σοσιαλιστικά!
Το ζήτημα είναι ότι η αριστερά, παπαγαλίζοντας σκόπιμα τη δικαιολογία της «αποναζιστικοποίησης» που προβάλλει ο ίδιος ο Πούτιν για να αιτιολογήσει τον πόλεμο, περιφρονεί με χαρακτηριστική αδιαφορία, στην καλύτερη περίπτωση, το λαό της Ουκρανίας, δηλαδή τους ανθρώπους που θα πληρώσουν το κόστος. Ωστόσο, οι αναρχικοί στη Δύση θα πρέπει επίσης να σκεφτούμε πολύ σοβαρά την τοποθέτησή μας σε σχέση με το ΝΑΤΟ. Ή, μάλλον, το πώς και το πότε θεωρούμε πολιτικά χρήσιμο να εκφράζουμε την τοποθέτησή μας, με την ανάλογη ευαισθησία.
Ποιος ο ρόλος της δεξιάς;
Ο πόλεμος που διεξάγεται στην Ουκρανία δεν είναι ο ταξικός πόλεμος. Κανείς δεν στρέφεται ενάντια στο κράτος ούτε καν του ασκεί σοβαρή κριτική. Ακόμη και οι αναρχικοί παραδέχονται ότι οι διαταξικές συμμαχίες αποτελούν τον κανόνα. Και πώς θα μπορούσαν να είναι αλλιώς τα πράγματα, αν σκεφτεί κανείς την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι Ουκρανοί αναρχικοί στις συνθήκες που επικρατούσαν μέχρι τον Φεβρουάριο; Εκείνο που ενοποιεί λοιπόν τους Ουκρανούς είναι ο «πατριωτισμός». Ασφαλώς είμαστε αντίθετοι σε κάθε είδους πατριωτικό αίσθημα, αλλά θα μας ήταν δύσκολο να φτάσουμε στο σημείο να συμφωνήσουμε με την εισαγωγική πρόταση ενός άρθρου της Αυτόνομης Δράσης, με τίτλο «Πόλεμος και κοινωνικός αγώνας» (8 Απριλίου 2022), η οποία αναφέρει ότι «το χειρότερο πράγμα που έκανε ο Πούτιν στην Ουκρανία είναι ότι συμφιλίωσε τις αρχές με τον λαό». Ακούγεται κάπως αποσπασματικό αν αναλογιστεί κανείς την κλίμακα των «χειρότερων πραγμάτων». Αλλά για να το θέσουμε αλλιώς, κατά τη γνώμη του συντάκτη, ο πόλεμος, ακόμη και αν τον κερδίσει η Ουκρανία, θα καταστήσει λιγότερο εφικτή την κοινωνική αλλαγή, διότι ο κόσμος θα συγχωρεί την κυβέρνηση για όποιες μελλοντικές αντιξοότητες στο όνομα της εθνικής ενότητας. Διόλου απίθανο. Η KRAS τοποθετείται ακόμη πιο ακραία (1η Απριλίου 2022): «… πολλοί “αριστεροί” και “αναρχικοί” σπεύδουν να υποστηρίξουν διακαώς την αιματοχυσία, μεθυσμένοι από πατριωτικές αηδίες». Στη βιασύνη του αντιμιλιταρισμού, όμως, εξαιτίας της σύνδεσης του πολέμου με την ξενοφοβία, είναι υποτιμητικό να εξισώνουν τους Ουκρανούς συντρόφους που πήραν τα όπλα με τους δεξιούς, όσο διάχυτος κι αν είναι ο «πατριωτισμός» στον πληθυσμό.
Θα πρέπει να μας ανησυχεί ο «πατριωτισμός» στην Ουκρανία στην ευρύτερη κλίμακα της κατάστασης; Δεν υπάρχει ίχνος πατριωτισμού στην ακόλουθη ανακοίνωση της μονάδας Rev Dia στην Ουκρανία, με τίτλο «Γιατί πάνε στον πόλεμο οι αναρχικοί;». Γράφουν: «Το θέμα είναι ότι δεν πρόκειται για έναν πόλεμο ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία, αλλά για έναν πόλεμο που αφορά το μέλλον όλων των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ). Η ρωσική κυβέρνηση είναι εδώ και καιρό ο κηδεμόνας των δικτατορικών καθεστώτων σε όλη την έκταση της πρώην ΕΣΣΔ. Τους παρείχε υποστήριξη σε δύσκολες εποχές, όπως έκανε στη Λευκορωσία και στο Καζακστάν… Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία να ανατρέψουμε και να καταλύσουμε τη δικτατορία». Σε αυτή την περίπτωση, οι αναρχικοί παίρνουν τα όπλα για τον Διεθνισμό. Το σημαντικότερο ζήτημα που αναδύεται για τους αναρχικούς είναι εκείνο της ακροδεξιάς με την οποία κάθε αναρχικός οφείλει να αναμετριέται. Φαίνεται να είναι βέβαιο ότι εκτός από τα ανατολικά της χώρας, όπου το τάγμα Αζόφ αποτελεί την ντροπή του ουκρανικού “φιλελευθερισμού”, η ακροδεξιά έχει χάσει τη βάση στήριξης που απολάμβανε προηγουμένως. Η φασιστική απειλή δεν μπορεί ποτέ να υποτιμηθεί ή να αγνοηθεί, αλλά η Ουκρανία δεν φαίνεται να ναζιστικοποιείται περισσότερο μέσα από τη διαδικασία του πολέμου.Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ακροδεξιά στην Ουκρανία, είναι εναντίον του Πούτιν και αποτελεί μέρος τόσο των εδαφικών μονάδων όσο και του επίσημου στρατού. Δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο ότι όλοι οι αναρχικοί που βρίσκονται εκεί χειρίζονται το συγκεκριμένο ζήτημα με τον τρόπο που θα έπρεπε να το χειρίζονται οι αναρχικοί. Έχουμε το δικαίωμα να σχολιάζουμε το γεγονός αυτό, έχοντας ταυτόχρονα και επίγνωση της παραπληροφόρησης και των ανακριβειών που μπορεί να εξυπηρετούν τον ουκρανικό στρατό, τον Πούτιν ή τη δυτική αριστερά. Η ανοχή απέναντι στον φασισμό – ασχέτως πραγματισμού – από οποιοδήποτε κομμάτι του αναρχικού κινήματος παγκοσμίως θα μας διέσυρε όλους. Το λιγότερο που θα μπορούσαμε να πούμε είναι ότι θολώνει στο εσωτερικό της εργατικής τάξης τι πραγματικά πρεσβεύουν οι αναρχικοί καθώς είμαστε και αντίπαλοι της «φιλελεύθερης δημοκρατίας». Δεν πρέπει να επιτρέψουμε να αναδυθεί μια σύγχυση ανάμεσα στους φασίστες και σε εμάς, σε χώρες όπου στο παρελθόν χρειάστηκε να αντιμετωπιστεί ένοπλα ο φασισμός, όπως είναι και η Ουκρανία.
Συμπέρασμα
Το 1912, ο Μαλατέστα, στο άρθρο του «Ο πόλεμος και οι αναρχικοί», έγραφε για τον πόλεμο της Ιταλίας στη Λιβύη: «Απεχθανόμαστε τον πόλεμο, που πάντοτε είναι αδελφοκτόνος και ολέθριος, και θέλουμε μια απελευθερωτική κοινωνική επανάσταση. Καταδικάζουμε τις εχθροπραξίες μεταξύ των λαών και προτάσσουμε την πάλη ενάντια στις άρχουσες τάξεις. Αν όμως, δυστυχώς, ξεσπάσει σύγκρουση μεταξύ δύο λαών, στεκόμαστε στο πλευρό του λαού που αμύνεται για την ανεξαρτησία του».Δύο χρόνια αργότερα, το ευρωπαϊκό αναρχικό κίνημα διχάστηκε με βάση το αν θα έπρεπε να διαλέξει πλευρά σε έναν ακόμα πιο οδυνηρό ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Σήμερα πλέον οι αναρχικοί συμφωνούν ότι ο Μαλατέστα είχε δίκιο που αντιτάχθηκε στην απόφαση του Κροπότκιν να υποστηρίξει την Αντάντ εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων. Για ποιο λόγο είχε δίκιο; Εν μέρει διότι εκείνη την εποχή οι δύο πλευρές ήταν πολύ πιο ισότιμες και υπήρχαν ισχυρότερες προοπτικές ενός επακόλουθου ταξικού πολέμου. Όπως έγραψε πρόσφατα η KRAS, «ας θυμηθούμε τις παρελάσεις της μαζικής υστερίας που σάρωναν κάθε χώρα τις παραμονές και τις πρώτες εβδομάδες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ύστερα πέρασαν κάποια χρόνια και οι μάζες, εξοργισμένες από τις κακουχίες, την εξαπάτηση και τα βάσανα, παραλίγο να καταφέρουν να απαλλαγούν από τον κόσμο των κρατών και του κεφαλαίου, που γέννησε τους πολέμους… Σήμερα, δυστυχώς, βρισκόμαστε απελπιστικά μακριά από κάτι τέτοιο».Τέτοιου είδους ζητήματα δεν είναι καινούργια για τους Βρετανούς αναρχικούς. Σε σχέση με τη Συρία αναπτύξαμε προσεγγίσεις διαφορετικών αποχρώσεων και ήμασταν υποστηρικτικοί στον κουρδικό αναρχισμό, διατηρώντας παράλληλα μια αντιμιλιταριστική τοποθέτηση. Οι προσεγγίσεις αυτές όμως διαμορφώθηκαν με βάση και τα λάθη που έκαναν άλλοι τον 20ο αιώνα. Και αναφερόμαστε κυρίως σε ορισμένες προσεγγίσεις αναρχικών στη Βρετανία για τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τον πολύ εγγύτερο αγώνα κατά της βρετανικής κατοχής στη Βόρεια Ιρλανδία. Εκφράζονταν τότε ένα σωρό αντικρουόμενες «αναρχικές» απόψεις, από την υποστήριξη των νατοϊκών βομβαρδισμών – με το επιχείρημα ότι ήταν «το μικρότερο κακό» σε ό,τι αφορά τη Σερβία και τη Βοσνία – μέχρι την υποστήριξη του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA), παρόλο που ήταν σαφέστατα επιβεβαιωμένη η βάναυση στάση του απέναντι στον αναρχισμό. Οι δυτικοί αναρχικοί χρειάστηκε να διαμορφώσουν πραγματιστικές όσο και ιδεολογικά συνεκτικές θέσεις απέναντι σε πολέμους κάθε είδους. Ωστόσο, οι θέσεις αυτές είναι ασφαλώς πολύ πιο έγκυρες όταν διαμορφώνονται σε επαφή με τους αναρχικούς που πλήττονται πιο άμεσα από τους πολέμους αυτούς.
Μετάφραση: Sol. – KτΦ