Σαν σήμερα, 26 Ιούλη 1909, ξεσπά η εξέγερση του καταλανικού προλεταριάτου κατά της υποχρεωτικής στράτευσης στον πόλεμο που διεξήγαγαν οι ισπανικές δυνάμεις στο Μαρόκο. Η εξέγερση διήρκησε ως την 1η Αυγούστου 1909 και έμεινε στην ιστορία ως «Τραγική Εβδομάδα». Αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες εξεγέρσεις στην ιστορία του ισπανικού επαναστατικού κινήματος και περιλάμβανε μεταξύ άλλων ανατινάξεις σιδηροδρομικών σταθμών, εμπρησμούς εκκλησιών και επιθέσεις σε στρατόπεδα. Πολλοί στρατιώτες, αρνούμενοι να χτυπήσουν κατά του λαού, συντάχθηκαν στο πλευρό των εξεγερμένων. Μέσα στις φλόγες της κοινωνικής εξέγερσης ενάντια στην υποχρεωτική επιστράτευση εφέδρων για το Μαρόκο όπου θα στέλνονταν για να υπερασπιστούν τα συμφέροντα ισπανών καπιταλιστών στα πλούσια κοιτάσματα σιδήρου γεννήθηκε και η CNT. Στη γενικευμένη εξέγερση που ξέσπασε συμμετείχαν δυναμικά, πέραν των εργατών, γυναίκες και παιδιά με ορμητήριο της γειτονιές. Τελικά η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα από νέα στρατεύματα που κατέφθασαν και κατέλαβαν την Βαρκελώνη, αφήνοντας πίσω τους τουλάχιστον 600 νεκρούς. Για την τιμωρία των επαναστατών ακολούθησαν διώξεις, στρατοδικεία και εκτελέσεις.
Καθ' όλη τη διάρκεια της εξέγερσης, η εκκλησία είχε στοχοποιήσει τον αναρχικό Φρανσίσκο Φερέρ και το έργο του για την ελευθεριακή παδεία και το μοντέρνο σχολείο. Στα τέλη Σεπτέμβρη, ο Φερέρ συλλαμβάνεται, αυτή τη φορά, ως υπαίτιος της εξέγερσης των αναρχικών εργατών, παρά το γεγονός οτι κατά τη διάρκεια της «Τραγικής Εβδομάδας» βρισκόταν στο αγρόκτημά του, λίγο πιο έξω από τη Βαρκελώνη. Μετά τη σύλληψή του, καταδικάστηκε σε θάνατο από ένα στημένο στρατοδικείο. Κατά του Φερέρ κατέθεσαν ανώνυμοι μάρτυρες και βαρυποινίτες φυλακισμένοι, με αντάλλαγμα τη μείωση της ποινής τους, ενώ ο,τι στοιχείο είχε κατατεθεί για την υπεράσπιση του Φρανσίσκο Φερέρ εξαφανίστηκε. Ένα τεράστιο κύμα αλληλεγγύης σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο εκφράστηκε μετά την ανακοίνωση της απόφασης εκτέλεσης του αναρχικού παιδαγωγού. Ο Φρανθίσκο Φερέρ ι Γκουάρδια τελικά εκτελέστηκε στις φυλακές του Montjuich στις 13 Οκτώβρη 1909. Καθώς οι στρατιώτες τον σημάδευαν με τα όπλα, εκείνος φέρεται να φώναξε: «Το νου σας παιδιά. Είμαι αθώος. Ζήτω το «Μοντέρνο Σχολείο».
Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο " Οι Ισπανοί αναρχικοί. Τα ηρωικά χρόνια 1868-1936" του Μ. Μπούκτσιν, εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος
Η Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή σχηματίστηκε ένα σαββατόβραδο. Τη Δευτέρα, η απεργία είχε δρομολογηθεί. Τις πρωινές ώρες στις πύλες των εργοστασίων εμφανίστηκαν απεργιακές επιτροπές που καλούσαν τους εργάτες σε απεργία. Οι εργοδότες έκλεισαν τα εργοστάσιά τους για να προστατέψουν την ιδιοκτησία τους διογκώνοντας για άλλη μια φορά, όπως και το 1902, τις τάξεις των απεργών. Οι αναρχικοί που συνδέονταν με την Tierra y Libertad, προσπάθησαν από την πρώτη στιγμή να μετατρέψουν την απεργία σε εξέγερση, πολύ σύντομα όμως οι αρχές συνέλαβαν τους πιο ικανούς ακτιβιστές με την κατηγορία ότι παρότρυναν τα πλήθη να επιτεθούν στα αστυνομικά τμήματα. Οι σοσιαλιστές από την άλλη, φοβούμενοι «αναρχική οχλαγωγία», προσπάθησαν να περιορίσουν την απεργία σε μια αντιπολεμική διαμαρτυρία και θεώρησαν κάθε απόπειρα εξέγερσης σαν τυχοδιωκτική.
[…]
Η εξέγερση δεν κατεστάλη λόγω της απουσίας κάποιος ηγεσίας, παρά το μύθο περί των ορίων του λαϊκού αυθορμητισμού. Το κρίσιμο πρόβλημα ήταν η έλλειψη συμπαράστασης εκτός των ορίων της Καταλονίας. Η διακοπή των επικοινωνιών ανάμεσα στη Βαρκελώνη και την υπόλοιπη Ισπανία λειτούργησε προς όφελος της κυβέρνησης, η οποία παρουσίασε την εξέγερση σαν ένα αποκλειστικά αυτονομιστικό κίνημα. Η μη καταλανική εργατική και αγροτική τάξη, εφησυχασμένη από την ψευδή ερμηνεία των γεγονότων, δεν κατέβαλλε την παραμικρή προσπάθεια για να βοηθήσει τους επαναστάτες. Πέρα από τους εργάτες μερικών παρακείμενων βιομηχανικών πόλεων που συμπαραστάθηκαν, το προλεταριάτο της Βαρκελώνης αγωνίστηκε μόνο του και πολέμησε με μεγάλο θάρρος και πρωτοβουλία. Την Τετάρτη 28 Ιουλίου μεγάλα στρατιωτικά αποσπάσματα έφτασαν στην πόλη και παρατάχτηκαν εναντίον των επαναστατών. Οι σφοδρές μάχες συνεχίστηκαν και την επόμενη μέρα. Στις περιοχές του Κλοτ και του Πουέμπλο Νουέβο, η αντίσταση των εργατών υπήρξε τόσο λυσσαλέα που χρειάστηκε το πυροβολικό για να εκκαθαρίσει τα οδοφράγματα. Ακόμα και όταν κατεδαφίστηκαν τα οδοφράγματα, οι πεισματικές μάχες μεταφέρθηκαν σε κτίρια και σε στέγες.
[…]
Οι μάχες στη Βαρκελώνη έληξαν το Σάββατο 31 Ιουλίου, όταν κατελήφθη η Χόρτα, το τελευταίο οχυρό της αντίστασης των εξεγερμένων. Οι επαναστάτες αγωνίστηκαν μέχρις εσχάτων. Επέμειναν να «πραγματοποιήσουν την επανάσταση», παρά τις συντριπτικά αντίξοες συνθήκες. Όταν έληξε η «Τραγική Εβδομάδα», οι απώλειες της αστυνομίας ήταν μόνον 8 νεκροί και 142 τραυματίες. Ο επίσημος απολογισμός για τους νεκρούς πολίτες ήταν 104, αλλά ο αριθμός αυτός είναι σχεδόν σίγουρα υποτιμημένος και θα πρέπει να συνεκτιμηθεί με τον ισχυρισμό του Μπουενακάσα που αναφέρεται σε 600 νεκρούς. Ο Μπουενακάσα συμμετείχε στην εξέγερση και ο αριθμός αυτός, αν και εξαπλάσιος του επίσημου, πρέπει να ληφθεί υπόψη. Άγνωστος παραμένει ο αριθμός των τραυματιών.
[…]
Αμέσως μετά το τέλος της εξέγερσης συστάθηκαν στρατοδικεία για την τιμωρία των επαναστατών. Σύμφωνα με επίσημες αναφορές, με αφετηρία την 1η Αυγούστου και μέσα σε δέκα μήνες παραπέμφθηκαν σε στρατοδικεία 1.725 άτομα ενώ 214 διέφυγαν τη σύλληψη. Μετά από μια πιο προσεκτική εξέταση, τα δικαστήρια αναγκάστηκαν να αποσύρουν τις κατηγορίες που είχαν διατυπωθεί σε βάρος 469 ατόμων και να απαλλάξουν άλλα 584. Τελικά δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές, κυρίως φυλάκισης, περίπου 450 άτομα. Σε θάνατο καταδικάστηκαν 17 άτομα, αλλά μόνο 5 εκτελέστηκαν στις φυλακές Μοντσουίχ. Οι ποινές των υπολοίπων μετατράπηκαν σε ισόβια.
